Яңалыклар
17.09.2022, 10:00
Казан зооботаника бакчасы ветеринария табибы: «Безнең эштә тиз реакция, зирәклек һәм кыюлык кирәк»
Елена Гнатенко бегемотның борынына ни сәбәпле томау төшкәнен һәм ни өчен килгән кешеләргә тояклыларны ашатырга ярамаганлыгын сөйләде.
Фото: Денис Гордийко
(Казан шәһәре KZN.RU, 17 нче сентябрь, Юлия Летникова). Казан зооботаника бакчасында 576 хайван – имезүчеләр, кошлар, сөйрәлүчеләр, балыклар яши. Көн саен ике ветеринар һәм бер фельдшер биредәге хайваннарның сәламәтлеге сагында, чөнки алар нәрсә һәм кайда авыртуын әйтә алмыйлар. Белгечләр бегемотның томавын ничек дәваларга икәнен, ни өчен тояклыларның эче авыртканын һәм ерткычларга стресслы хәлдән ничек котылырга ярдәм итеп булганын беләләр. Зоопаркта ветеринария табибының эш үзенчәлекләре турында KZN.RU портал корреспондентына ветеринар Елена Гнатенко сөйләде.
«Хайваннар сәламәтлеге күбесенчә киперларга бәйле – алар монда яшәүчеләрнең үз-үзләрен тотышындагы үзгәрешләрне сизәләр»
Ветеринария табибының эш көне хайваннарны караудан башлана, ләкин зоопарк хезмәткәрләре хайваннарның үз-үзләрен тотышындагы үзгәрешләр турында сөйләү өчен кабинетка керә ала. Ветеринария табиблары карап йөргән вакытта хайваннарны мөстәкыйль күзәтәләр, ләкин хайваннарның сәламәтлеге күбесенчә киперларга һәм зооинженерларга бәйле. «Алар хайваннар белән көн дәвамында булалар, шуңа күрә үз-үзләрен тотышындагы ниндидер кечкенә үзгәрешләрне, әйтик, кошлар сайравындагы, бу белгечләр генә сизә ала», – дип сөйләде Елена Гнатенко. Сүз уңаеннан, ул үзе дә 2009 елда Казан эооботаник бакчасында зооинженер булып эшли башлый.
Карап-тикшереп чыкканнан соң, ветеринария табиблары авыру хайваннарны теркәү журналы белән эшлиләр, анда табиблар авыру билгеләрен, диагнозларны, күрсәтелгән ярдәмне һәм авыруның ничек узуын язалар. Төрле процедураларга һәм манипуляцияләргә ветеринария табиблары бик сирәк мөрәҗәгать итәләр. «Безнең эш, барыннан да элек, авыруларны профилактикалауга юнәлдерелгән», – дип аңлатты Елена Гнатенко. Зоопарктагы хайваннарның күбесе кыргый, контактка килми, шуның аркасында аларны дәвалау җиңел түгел. Шуңа күрә зоопаркның ветеринария табибы эшендә иң мөһиме – авыруның кискенләшүенә юл куймау, дип аңлатты әңгәмәдәш.
Кайвакыт хайваннарга төнлә яки ял көннәрендә ярдәм кирәк булырга мөмкин. Андый вакытларда зооботаника бакчасының баш ветеринария табибы Анастасия Балмакова килә, ул ерак түгел яши, ләкин мондый очраклар бик сирәк була.
Әгәр хайванны төнлә күзәтергә кирәк икән, ветеринария табибларыннан алып зооинженерларга һәм бүлек мөдирләренә кадәр бик күп кеше кизү тора. «Кайвакыт хайванның хәле тотрыклы, ләкин ветеринария табиблары яки киперлар аны күзәтергә телиләр. «Кайвакыт хайванның хәле тотрыклы, ләкин ветеринария табиблары яки киперлар аны күзәтергә телиләр. Моны сак хезмәткәрләре күзәтә торган видеокүзәтү камералары ярдәмендә эшләп була – алар фотога төшерә һәм белгечләргә отчет җибәрә», – дип сөйләде ветврач.
«Үскән тырнаклар, ашказаны-эчәк проблемалары, салкын тию һәм яралар – зоопарктагы хайваннарда очрый торган авырулар»
Кыргый хайваннарның авырулары йорт хайваннарыннан аерылып тормый диярлек. Зоопаркта яшәүчеләр биктәге тормыш белән бәйле авыруларга дучар булалар: салкын тию, тырнаклар үсү, онкология һ.б..
Әйтик, зоопаркта яшәүче ерткычлар тырнаклар проблемасы белән очраша, чөнки алар кыргый табигатьтә яшәүче туганнарына караганда азрак хәрәкәт итәләр һәм еш кына тырнакларын кайрарга ялкауланалар. Шуңа күрә ветеринарларга еш кына аларга «педикюр» ясарга туры килә.
Тояклы хайваннарда ашказаны-эчәк тракты проблемалары яз һәм җәй айларында артыгын ашаудан килеп чыга, зоопаркка килүчеләр, биредәге хезмәткәрләрнең тыюларына карамастан, аларны ашата. «Тояклыларда артык туклану аркасында ашказаны-эчәк тракты проблемалары, коликлар яки башка күңелсезлекләр башлана. Безгә аларга ярдәм күрсәтергә туры килә», - дип уртаклашты Елена Гнатенко.
Зур хайваннарга килгәндә, әйтик, ана бегемот Захарья бөтенләй авырмый диярлек, тик аның холкы бик үзенчәлекле. Берничә ел элек салкыннар башлану белән Захарья җылы бинага күчәргә теләмәде һәм салкын сулы бассейнда калды, шуннан соң аңа салкын тиде, борынынан ага башлады, дип искә ала ветеринария табибы. Бегемотны инъекция мылтыгы белән кертелгән препаратлар ярдәмендә бик тиз дәвалаганнар, башка катнашлыклар кирәк булмаган.
Еш кына хайваннарга ярдәм куышу (аталану) вакытында – язгы һәм җәйге вакытта кирәк. Бу чорда хайваннар ярсыйлар һәм үзләрен җәрәхәтләргә мөмкин. Хайваннар сугышып, бер-берсенә зыян салган вакытлар да була. Мәсәлән, берничә ел элек бер бассейндагы ике крокодил сугышып, берсе икенчесенең тәпиен тешләгән. «Очлык өзелгән диярлек, яра ачык иде. Ләкин без тәпине тектек, һәм ул төзәлде. Әгәр мондый хәл имезүчеләр белән булган булса, очлыкны кисәргә кирәк булыр иде», – дип уртаклашты ветеринария табибы.
Зоопарктагы хайваннарга ризык табарга, ерткычлардан котылырга, качарга яки үз территорияләрен сакларга кирәк түгел. Ләкин болар барысы да аларның ихтыяҗларын һәм тормыш төрлелеген канәгатьләндерү өчен кирәк. Әгәр дә вольерларда мондый шартлар тудырылмаса, хайваннарның стереотипиясе башланачак – алар кирәкмәгәнгә ниндидер кабатлана торган хәрәкәтләр ясый башлыйлар, әйтик, түгәрәк буенча йөри. Елена Гнатенко сүзләренә караганда, моны булдырмас өчен уен ситуацияләре булдырыла: сурикатларга ризыкларын шарлар белән коры бассейнда яшерәләр, арыслан һәм гепардларга итне картон тартмаларга салалар, маймыллар өчен ризыкларны бөтен вольер буйлап тараталар, ә ак аюга балыкларын боз кисәгенә туңдырылган рәвештә бирәләр. Хайваннарның вольерлары аларның актив ихтыяҗларын канәгатьләндерү өчен уенчыклар, арканнар һәм күңел ачулар белән тулыландырыла.
Стереотипиядән кала да, хайваннар стресска бирелергә мөмкин, бу күченү яки башка тирән борчылулар аркасында килеп чыга. Йорт хайваннары кебек, аларга да кирәк булса седатив дарулар һәм антидепрессантлар билгеләнергә мөмкин. Ветеринария табибы зоопаркта өлкән яшьтәге ягуарлар пары яшәве хакында сөйләде, күпмедер вакыттан соң ана хайванда онкология авыруы табылган. Ветеринария табиблары хайванны үзгәрүчән уңыш белән озак дәвалаган, ләкин берникадәр вакыттан соң ул үлә. Ягуар тормыш иптәшен югалтуны авыр кичерә, аңа аякка басарга махсус препаратлар ярдәм иткән. «Хайваннар барысын да сизәләр һәм аңлыйлар. Кыргый хайваннарны йорт хайваннарына караганда юату авыррак. Әгәр дә мәче яки этне кочакларга яки сыпырырга мөмкин икән, моны биредәгеләр белән эшләп булмый», – дип бүлеште ветеринария табиб.
Елена Гнатенко сүзләренчә, хайваннарда онкологияне билгеләү, башка күп авыруларны кебек үк, авыр. «Эволюцион рәвештә кыргый хайваннар көчсезлекләрен күрсәтмиләр, озак вакыт авыртуга түзә алалар. Хайванның хәле начар булуның төп билгесе – ризыктан баш тарту», - дип сөйләде ветеринария табибы. «Иректә хайваннар картайганчы яшәми – сугышларда яки башкаларга каршы тора алмыйча үләләр, шуңа күрә яман шеш авыруларыннан интекмиләр. Зоопаркта җәнлекләрнең гомерләре озын булсын өчен барлык шартлар да тудырылган – туклану, тәрбия, ветеринария чаралары уздырыла», - дип аңлатты Елена Гнатенко.
«Әгәр хайван хәрәкәтсез булса, без тулы тикшерү үткәрергә тырышабыз – кан анализыннан УЗИга кадәр»
Зоопаркта эшләүче ветеринарларның хайваннар белән турыдан-туры бәйләнеше юк – аларга кагылырга ярамый, аларны күзәтеп кенә була. Шул ук вакытта зоопаркта яшәүчеләрне ветеринария табибларына ияләштерү бик кыен, чөнки алар хайваннарга төрле манипуляцияләр үткәрә. Күпчелек хайваннар ветеринарларны таныйлар, белгечләрне күргәч куркалар һәм агрессия күрсәтәләр. Әйтик, ак аю Терпей, Елена Гнатенконы күрүгә ысылдый башлый. Ә менә маймылларны, уколларга тыныч карасыннар өчен, медицина манипуляцияләренә махсус өйрәтәләр.
«Берәр нәрсә була калса, ветеринария табибының беренче уе: хайван тик торсын өчен нишләргә. Әгәр дә ул антилопалар Рони һәм Мотильда (Мотя) кебек кечкенә булса, аны тикшерү вакытында кипер тотып тора ала. Башка барлык очракларда хайван селкенмәсен өчен анестезия кулланыла», - дип аңлатты Елена Гнатенко.
Шул ук вакытта анестезия бик кирәк булган очракта гына кулланыла – температураны яки авырлыгын үлчәү өчен генә хайванны «йоклатырга» ярамый. Шуңа күрә хайван хәрәкәтсез калгач, ветеринария табиблары моннан файдаланырга һәм тулы тикшерү үткәрергә тырыша: параметрларны үлчәргә, УЗИ ясарга, тырнакларын кисәргә, тамагын карарга, колакларын, тешләрен тикшерергә, анализлар өчен кан алырга.
Гадәттә, наркоз трубка рәвешендәге инъекция коралы ярдәмендә кертелә. «Маймыллар белән эшләү иң кыены – алар бик акыллы, кача һәм табибларның нәрсә эшләргә теләнен аңлый ала, – дип уртаклашты Елена Гнатенко. - Без кыргый хайваннарга йорт мәчеләренең тәпиләренә кататер куйган кебек куя алмыйбыз, шуңа күрә башка дәвалау вариантларын эзләргә – озак вакытка җитә торган препаратлар кулланырга, даруларны трубкадан дистанцион кертергә туры килә».
Кагыйдә буларак, барлык процедуралар, осмотрдан алып операцияләргә кадәр, урында – вольерда үткәрелә. Моның өчен зоопаркта күчмә УЗИ аппараты кулланыла. Баштарак клиника яки ветеринария академиясе белгечләрен чакырганнар. Рентген кирәк булганда хәзер дә шулай эшлиләр. Гадәттә зур хайваннарга җитди дәвалау кирәк түгел, зоопаркның төрле вакытта УЗИ ясарга туры килгән хайваннары – ягуар, юлбарыс һәм барс.
Кечкенә хайваннарны барлык кирәкле препаратлар һәм җиһазлар белән зоопаркның ветеринария пунктында дәвалыйлар, ләкин кайвакыт шәһәрнең ветеринария клиникаларына да илтәләр. Елена Гнатенко сүзләренчә, барлык учреждениеләр дә зоопарк карамагындагыларны үзләрендә кабул итәргә әзер түгел. «Кайвакыт клиникаларда безгә ярдәм күрсәтүдән баш тарталар, чөнки алар кыргый хайваннар белән эшләргә һәм җаваплылык алырга курка», – дип билгеләде ветеринария табибы. Мәсәлән, узган ел маймылларның берсе тәпиен сындырды, аңа остеосинтез кирәк иде, шуңа күрә хайванны ветеринария клиникасына алып бардык. «Без белгечләргә маймылның наркоз һәм башка препаратларны яхшы кичерүен аңлаттык, ләкин алар барыбер баш тарттылар, шуннан соң без бүтән учреждениегә мөрәҗәгать иттек. Анда маймылга уңышлы операция ясадылар, хирург борчылды, әмма барысын да бик әйбәт эшләде», – дип сөйләде Елена Гнатенко. Остеосинтез кирәк булган очраклар еш булмый – берничә елга бер тапкыр, шуңа күрә зоопаркның ветпунктында операция өчен кирәкле конструкцияләр юк, дип аңлатты белгеч.
Зоопаркта гомуми профильле ветеринарлар эшли, аларның белгечлекләре юк, шуңа күрә алар – теш табиблары да, офтальмологлар да, хирурглар да. «Без барысын да эшлибез, кирәк булганда һәрберебез төрле пландагы ярдәм күрсәтә ала, – дип билгеләп үтә Елена Гнатенко. - Вакыт-вакыт уколлар, иң гади хирургия тыкшынуларын ясыйбыз – липомнарны алып атабыз, яраларны тегәбез яки кастрациялибез».
Кайвакыт хайваннарны дәвалау өчен тар профильле белгечләр яки башка шәһәр зоопаркларыннан ветеринария табиблары чакырыла. Пермь белгечләре Казанга зооботаника бакчасының иске өлешендә яшәүче ак аюга ярдәм итү өчен килгән. Аны Татарстан башкаласына Пермь зооботаника бакчасының реконструкциясе вакытында алып килделәр. Бер вакыт ерткычны тәпиләре борчый, Терпей аларны еш ялый башлады. Анда ялкынсыну булган, тырнакларын кисәргә һәм препаратлар билгеләргә кирәк булган. Дәваланганнан соң, аюның сәламәтлеге яхшырды.
Шулай ук берничә ел элек ана ягуарның тешләрен дәвалау өчен зоопаркка теш табибын чакырдылар, ул кирәкле манипуляцияләрне вольерда үткәрде.
«Әгәр аналары балаларын ташласа, хезмәткәрләр хайваннарны үз көчләре белән ашатырга тырышалар»
Хайваннарга ярдәм кирәк булган хәлләр зоопаркның барлык хезмәткәрләрен берләштерә. «Нинди бүлектә эшләвенә карамастан, кирәк булганда барысы да килә һәм ярдәм итә. Дәвалау нәтиҗәләре бердәм эштән тора», - ди ветеринария табибы.
Елена Гнатенко сүзләренчә, хайваннар белән нидер килеп чыкканда, экспромт белән эш итәргә туры килә. Вакыйгалар кайсы якка юл аласы турында билгеле бер үрнәк юк, ләкин зоопарк ветеринария табиблары тәҗрибәле һәм барысына да тыныч карый. Елена Гнатенко зоопаркның ветеринария табибына эшләү өчен тиз реакция, зирәклек һәм кыюлык, шулай ук хайваннарга карата ярату кирәклеген билгеләп үтте. Соңгысы аеруча зооинженер белгечләргә, киперларга, ветеринария табибларына әниләре баш тарткан хайваннарны карарга туры килгәндә мөһим. «Туганнан соң баланың әнисе белән мөмкин кадәр озаграк булуы мөһим, ләкин ул баш тартса, хезмәткәрләр хайваннарны үз көчләре белән ашатырга тырышалар. Кайберәүләр төнге сәгатьләрдә кизү тора, икенчеләре йорт хайваннарын өйләренә алып кайта, бераз үскәч кенә зоопаркның вольерларына җибәрәләр», – дип сөйли ветеринария табибы.
Бүген Казан зоопаркының ветеринария блогы аның элеккеге территориясендә урнашкан. Монда кечкенә операция бүлмәсе, вакцина һәм медицина препаратлары өчен фармацевтик суыткыч даруханә, инъекция мылтыгын саклау өчен сейф бар. «Иске өлештә реконструкция башлануын көтәбез. Аерым карантин блогы, терапия, хирургия бүлеге, УЗИ һәм рентген кабинетлары булган яңа ветеринария бинасы барлыкка килер дип планлаштырыла», – дип билгеләп үтте Елена Гнатенко. Ул шулай ук хәзерге вакытта хезмәткәрләрнең яңа өлештә («Замбези елгасы. Африка»), эшләргә һәм хайваннарга ярдәм итү өчен уңайлырак булсын өчен, бина эзерләвен әйтте.
Шулай ук укыгыз
-
28.04.2025, 17:54 -
28.04.2025, 16:10 -
28.04.2025, 15:28 -
28.04.2025, 15:14
