Психолог Люция Ибатуллина «Нинди генә авыр вакытлар булмасын, кешене өмет, ышаныч һәм мәхәббәт коткара»

Психолог Люция Ибатуллина «Нинди генә авыр вакытлар булмасын, кешене өмет, ышаныч һәм мәхәббәт коткара»

<p> </p> <div class="detail-picture"> <img src="https://kzn.ru/upload/iblock/b14/DEN_7346-870.jpg"> <p class="detail-picture__caption"> Фото: Денис Гордийко </p> </div> (Казан шәһәре KZN.RU, 28 нче декабрь, Диана Жиленкова). Быел дөньядагы тетрәнүләр кешеләрдә борчылу үсешенә китерде, дип саный психология фәннәре кандидаты, клиник психолог, КФУның Психология һәм мәгариф институтының клиник психология һәм шәхес психологиясе кафедрасы доценты Люция Ибатуллина. Аның сүзләре буенча, стрессны һәм борчылуларны кире кагу кеше сәламәтлегенә тискәре йогынты ясый. Тискәре вакыйгалар алдында ничек тынычлыкны сакларга, дөнья вакыйгалары фонында борчылуларны ничек бетерергә – KZN.RU порталы материалында. <p> </p> <p> <b>Бүгенге көндә психологик ярдәм сорап мөрәҗәгать итүчеләрнең гомуми кәефен ничек сурәтли аласыз?</b> </p> <p> Соңгы вакытта борчулы кешеләр саны артты. Нигездә, мин өлкәннәрдә дә, яшүсмерләрдә дә борчылу, депрессия халәтләрен күзәтәм. Еш кына кешеләр паника һөҗүмнәре, неврозлар, курку, начар йокыга зарланып мөрәҗәгать итә. Бу физиологик үзгәрешләр кешене психологка барырга этәрә ала. </p> <p> Әлбәттә, әлеге симптомнар астында кайвакыт психологик травмалар, кеше килешә алмаган каты конфликт ситуацияләре, аерылышу яки үз-үзеңне түбән бәяләү кебек шәхси проблемалар ята. Ләкин аерым кешенең эмоциональ халәтенә җәмгыятьтәге кәеф тә тәэсир итә ала. </p> <p> Быел клиентлар агымы аеруча күп булган ике чор булды. Башта февраль-март айларында булды. Аннары сентябрьдә Россиядә өлешчә мобилизация игълан ителде, бу да җәмгыятьне куркытты. </p> <p> <b>Кеше психикасына нинди факторлар тәэсир итә? Тискәре вакыйгаларга кем аеруча сизгер һәм куркыныч зонасында тора?</b> </p> <p> Безнең психика тышкы мохит белән бәйле. Шуңа күрә эмоциональ халәткә барысы да тәэсир итә. Бу шәхси, икътисадый, эш, уку һәм профессиональ факторлар, теләсә нинди сәяси үзгәрешләр булырга мөмкин. Башка кешеләр белән даими аралашабыз һәм аларның кәефе дә безгә тәэсир итә. </p> <p> <img src="https://kzn.ru/upload/iblock/eb8/KZN-0919-870.jpg" class="img-left"> <br> </p> <p> Балалар һәм яшүсмерләр аеруча сизгер. Өлкән кешедә психиканың формалашкан механизмнары бар, алар аңа стресслы хәлне җиңәргә мөмкинлек бирә. Ә балалар һәм яшүсмерләрнең бу күнекмәләре әле юк, яисә алар җитәрлек үсеш алмаган. </p> <p> <b>Әгәр дә кешеләр нерв киеренкелегенә һәм стресска игътибар итмәсәләр, нәрсә булачак? Сез эмоциональ фонны нормальләштерү өчен нинди практикалар тәкъдим итә аласыз? </b> </p> <b> </b> <p> Төп кагыйдәләр – ким дигәндә 8 сәгать йокы һәм баланслы диета. Йокы белән бергә нерв системасы әкренләп торгызыла. Туклану аша безнең организм барлык кирәкле микроэлементларны, матдәләрне, витаминнарны ала, шул исәптән эмоциональ халәтне дә саклый. </p> <p> Шулай ук эшне һәм ялны дөрес чиратлаштырырга кирәк. Мин файдалы, сыйфатлы ял итү яклымын. Бу физик активлык булырга мөмкин – спорт яки саф һавада йөрү. Матур әдәбият уку, театрларга, кинотеатрларга һәм күргәзмәләргә бару да артык булмаячак. Сәнгатькә яки табигатькә тартылу кешегә тискәре яңалыклардан читләшергә мөмкинлек бирә. </p> <p> <b>Борчылуларны җиңәр өчен нинди яхшы гадәтләр булдырырга киңәш итәсез? </b> </p> <b> </b> <p> Борчулы уйларны контрольгә тотарга мөмкинлек бирүче лайфхаклар бар. Борчыла башлагач, үзеңнән болай дип сорарга кирәк: «Бу уйлар нәрсә турында? Бу хәл хәзер реальме яки мин аны уйлап чыгардыммы?». Безнең куркуларның күбесе акланмый яки тормышка аша, ләкин минималь югалтулар белән. Кеше борчыла башлагач, бер-бер артлы тискәре уйлар килә. Бу агымны туктатырга һәм игътибарны читкә юнәлтергә, яхшылык турында уйларга кирәк. </p> <p> Әгәр дә борчыган ситуацияне үзгәртеп була икән, сез моны эшләргә тиеш. Әгәр дә аңа тәэсир итү мөмкин булмаса, бу уйны матуррак уйга алыштырырга кирәк. Якыннарыгызга ярдәм итәргә яки яхшы эшләр кылырга мөмкин. Бу үз-үзеңне тотышыңны контрольдә тотарга булышачак һәм уңай эмоцияләргә китерәчәк. </p> <p> Социаль челтәрләрдә озак утыру һәм начар яңалыкларны даими укып бару гадәтен туктатырга киңәш итәм. Әлбәттә, алардан башка без булдыра алмыйбыз, безгә дөньяда нәрсә булганын белергә кирәк. Ләкин без мәгълүмат агымын чикли алабыз. </p> <p> <b>Яңа ел якынлаша һәм Казан бәйрәмне каршы алырга әзерләнә: шәһәрне бизәделәр дә инде, җәмәгать киңлекләрендә программалар планлаштырылган. Әмма кайберәүләр хәзер бәйрәм вакыты түгел ди. Аларны тыңларга кирәкме? </b> </p> <b> </b> <p> Миңа Казанны бизәүләре һәрвакыт ошый. Минем фикеремчә, бу бәйрәм хисе уята һәм кәефне күтәрә. Бәйрәм көннәре – якыннар белән очрашу өчен бик күп яңа урыннар барлыкка килгән вакыт. Бергәләп чыршы бәйрәмнәренә барырга, тимераякта шуарга мөмкин. </p> <p> <img src="https://kzn.ru/upload/iblock/120/DEN_8260-870.jpg" class="img-left"> <br> </p> <p> <b>Әгәр кеше бәйрәм итәргә теләмәсә? Ул эмоциональ яктан моның аркасында нәрсәне дә булса югалта аламы? </b> </p> <b> </b> <p> Яңа елны бәйрәм итү – могҗиза, тылсым һәм өмет атмосферасына чуму, шулай ук башкалар белән бердәмлекне сизү мөмкинлеге. Бу көнне гаилә белән бергә җыелырга, авыр вакытларда аеруча мохтаҗ булган кешеләргә ярдәм итәргә һәм бер-береңә яратуыңны күрсәтергә мөмкин. 31 нче декабрьдән 1 нче гыйнварга каршы төндә теләк теләү яхшылыкка өмет һәм ышаныч бүләк итә ала. </p> <p> Психика шулай корылган ки, нинди генә авыр вакытлар булмасын, кешене барыбер өмет, ышаныч һәм мәхәббәт коткара. Өмете һәм ышанычы булган кеше – көчле кеше, ул һәртөрле авырлыкларга каршы тора ала. Без үз кәефебез өчен җаваплы. Бу безнең хисләр. Башка беркем дә безгә бәйрәм рухы бирә һәм аны бездән ала алмый. </p> <p> Яңа ел бәйрәменнән баш тарту өчен һәркемнең үз сәбәпләре булырга мөмкин. Кайберәүләрнең күпләп ял итү, урамнарда кешеләр күп булу аркасында ачуы чыга. Ләкин бу бәйрәм елга бер тапкыр була. Бәлки, шушы көнне булса да үзебезне иркенрәк тотаргадыр? Бәлки, без файдалы булып куярбыз. Югыйсә кеше социаль ярдәм рәвешендә өстәмә ресурс алу мөмкинлеген югалта. </p> <p> Тирә-яктагы кешеләр безгә җылылык бирә яки янәшәбездә була ала, бу кайвакыт үзебезне яхшырак хис итәр өчен җитә дә. </p>

2022-12-28T11:20:00+0300