Яңалыклар

22.11.2024, 17:02

Психолог Анна Певнева: «Психологик консультация тикшеренү белән шөгыльләнгән ике кешенең сәяхәтенә охшаган»

Белгечне ничек сайларга һәм беренче сеанска ничек әзерләнергә – KZN.RUның Психологлар көненә багышланган материалында

Стресслар һәм көчле эмоцияле кичерешләр тудырырдай вакыйгалар белән тулы заманча дөньяда психологик ярдәм сорап мөрәҗәгать итү кешенең үзе турында кайгыртуының аерылгысыз өлешенә әверелде. Әмма психологны эзләү һәм сайлау – җаваплы һәм дулкынландыргыч процесс. Күп мәгълүмат һәм белгечләрнең төрлелеге шартларында кешеләр һәрвакытта да мәсьәләгә ничек якын килергә икәнен белми. Һөнәри бәйрәм алдыннан KZN.RU корреспонденты психолог Анна Певнева белән ышанырдай белгечне ничек табарга кирәклеге турында сөйләште. Ул психотерапия тәҗрибәсен уңайлы һәм нәтиҗәле итә торган киңәшләр бирде, шулай ук кушымталар һәм психологик ярдәм алырга мөмкин булган сайтлар белән уртаклашты.

Психолог – кем ул һәм нәрсә белән шөгыльләнә?

«Техник яктан бу югары белем алган (бакалавриат, магистратура, специалитет) яки «психология» юнәлеше буенча квалификациясен үзгәрткән, дипломында «психолог» белгечлеге күрсәтелгән кеше. Белгечлекнең исеме аерылырга мөмкин – педагог-психологлар, клиник, социаль, корпоратив психологлар һәм башкалар бар», – дип аңлатты Анна Певнева.

Диплом алуга ук кеше консультация белән шөгыльләнә ала, дип өстәде ул. Әмма күп белгечләр шунда ук белемнәрен тормышта куллана башларга ашыкмый. Алар үзләре берникадәр вакыт психолог белән эшли, волонтерлык белән шөгыльләнә, төрле якын килүләр буенча квалификация күтәрә, үзләренә нәрсәнең күбрәк туры килүен тикшерә ала. Һәм нәтиҗәдә белем алуның классик баскычын психотерапевтик методларның берсе белән тулыландыра. Аларның популярлары арасында – «гештальт-терапия», «когнитив- терапия», «схема-терапия», «психоаналитик терапия», «тән терапиясе», «арт-терапия».

Психология өлкәсендәге эшчәнлек – ул даими үсеш. Индивидуаль рәвештә яки төркемдә тренер булып, өлкәннәр яки балалар һәм яшүсмерләр белән эшләргә, аерым темалар буенча махсуслашырга мөмкин (мәсәлән, яралар, борчылу һәм стресс, мөнәсәбәтләр). Практиканың һәр өлкәсе максатчан укуны таләп итә.

Анна Певнева сөйләгәнчә, психологик консультациядә шартлы рәвештә өч юнәлешне аерып карарга мөмкин.

«Тикшеренү» – клиент үзен, үз ихтыяҗларын һәм кыйммәтләрен яхшырак аңларга, тормыш мәгънәсен табарга, үзенең бүгенгесен тикшерергә яки үткәнен аңларга теләгән эш векторы.

«Үзгәреш»: кешегә тормышын үзгәртү, яңа тәртипкә һәм проблемаларны чишүнең яңа ысулларына өйрәнү, эмоциональ сизгерлекне яки үз-үзен көйләү күнекмәләрен үстерү мөһим.

«Ярдәм» – тагын бер юнәлеш – клиентка тормыш сыйфатын саклап калу, авырулар рецидивларын булдырмау яки кризисларны җиңеп чыгу, шулай ук белгеч терәк, ә кайчакта игътибарлы тыңлаучы гына була ала торган куркынычсыз психологик киңлеккә ия булу мөһим.

Эш кыска вакытлы (шартлы рәвештә, бердән унга кадәр консультация) һәм озак вакытлы (уннан артык сеанс) була. «Консультация процессында белгеч клиентның психологик белеме белән шөгыльләнергә, терапевтик әңгәмә алып барырга, күнегүләр тәкъдим итәргә һәм клиент соравы буенча алга бару өчен әдәбият яки фильмнар тәкъдим итәргә мөмкин. Консультациянең тулылануы, оештыру моментлары һәм башлангыч нокталар күп очракта белгеч эшли торган якын килүгә бәйле», – дип билгеләде әңгәмәдәш.

Психологның медицина эшчәнлеге белән шөгыльләнергә – диагнозлар куярга, препаратлар билгеләргә һәм рецептлар язарга хакы юк. Шуңа күрә, кирәк булганда, ул психотерапевтка яки психиатрга мөрәҗәгать итәргә киңәш итәчәк. Психолог эшчәнлеге турында тулырак күзаллау булдырырга теләүчеләргә ул «Россия психология җәмгыятенең әхлак кодексын» укырга киңәш итте.

«Яхшы» психологны кайдан табарга?

Психологны эзләү – катлаулы процесс. Һәм кыенлык шунда, консультацияләүдә алга китешкә белгечнең профессиональлеге һәм казанышлары гына түгел, шәхесара бәйләнеш тә йогынты ясый. Тагын клиентның халәте һәм аның эшкә әзерлеге кебек динамик элемент әһәмияткә ия. «Шуңа күрә бер психолог бер кеше өчен «яхшы», ә икенчесе өчен «начар» кебек тоелырга мөмкин. Минемчә, моны аңлау мөһим», – дип игътибар итте белгеч.

Эзләү өчен иң киң таралган ысул булып сарафан радиосы тора – дуслардан һәм танышлардан сорарга, ышаныч кредиты алырга мөмкин. Икенче, иң сыйфатлы вариант – психотерапия институтлары аша аккредитацияләнгән белгечләр эзләү (мәсәлән, «Гештальт-якын килү «Практик психологлар җәмгыяте» Төбәк иҗтимагый оешмасы). Шулай ук психологны агрегаторлар аша да (мәсәлән, «Ясно», «Инсайт» сервислары, Zigmund.Online платформасы, B17.ru сайты) табарга була.

Әгәр компетенцияләр турында сөйләшсәк, белгечне эзләгәндә, берничә күрсәткечкә игътибар итәргә мөмкин

1) югары белем яисә «психология» белгечлеге буенча квалификация үзгәртү;

2) психотерапевтик методларның берсенә 500 академик сәгать яки аннан күбрәк өйрәнү (хәтта психолог уку процессында булса да, бу аңа башкалардан өстенрәк булу мөмкинлеге бирә);

3) даими супервизия һәм шәхси терапия (психологка да үз психологы кирәк);

4) Сез эшләргә теләгән темада махсуслашу. Мәсәлән, бер психолог «якын кешесен югалту борчуы» соравы булган клиент белән эшләмәскә, әмма борчылу һәм стресс белән көрәшергә өйрәнергә теләүчеләргә консультация бирергә мөмкин;

5) психология үзәгендә эшләү тәҗрибәсе теләсә-кайсы психолог өчен яхшы күрсәткеч булып тора.

Уңышлы сеанслар: үзеңә белгеч сайлаганда нәрсәгә таянырга кирәк

«Әйдәгез «туры килгән белгеч» төшенчәсен билгелик. Бу – психологик эш барган һәм аның нәтиҗәсе клиент тарафыннан сизелгән кеше. Ул чагында аңлау өчен төп критерий булып сезнең тәҗрибәгез тора. Әгәр дә сезгә яшәү җиңелрәк, эчке ресурсларыгыз үсә, халәт үзгәрә, яңа идеяләр барлыкка килә, үзеңне һәм дөньяны яңача аңлау формалаша икән – димәк, эш нәтиҗәле, һәм белгеч сезгә туры килә. Моны аңлар өчен вакыт, берничә булса да очрашу кирәк», – дип аңлатты Анна Певнева.

Аның сүзләренә караганда, үзгәрешләрне күрүнең универсаль ысулы – үз-үзеңә сораулар бирү: «Күрешүләр башланганда һәм тәмамланганнан соң минем халәтем ничек аерыла?», «Мин консультацияне файдалы дип табаммы (ул миңа яңа идеяләр, сорауларга җаваплар бирәме)?», «Миңа элеккегә караганда җиңелрәк бирелә торган нәрсә бармы?», «Мин эш башланганчы куйган максатларга таба хәрәкәт итәмме?», «Беренче очрашудагы белән чагыштырганда мин ничек үзгәрәм?».

Борчылу һәм тынычсызлану симптомнары идарә ителә торган булып тоелганда яки кимегәндә, аңлылык арта, үз-үзеңне тоту үзгәрә һәм тормышта консультацияләрдә алынганнарны куллана алу мөмкин була, – димәк, белгеч белән уңышлы тандем урнашкан, үзгәрешләрнең сыйфатлы динамикасы бар.

Критерийларга тагын берничә билге өстәргә була: психолог белән элемтәдә үз кичерешләреңне сизеп, аларны белдереп була, үз фикерләреңне һәм идеяләреңне яңгырату иреге бар, очрашудан соң энергия барлыкка килә, кеше киләсе консультацияне көтеп тора.

Психолог белән беренче очрашуга ничек әзерләнергә?

Белгеч белән сессиягә масштаблы әзерлек кирәкми, дип саный әңгәмәдәш. Шул ук вакытта берничә төп момент бар. Аларны белү очрашуны нәтиҗәлерәк уздырырга ярдәм итәчәк.

Түбәндәге киңәшләрне тотып карагыз.

1. Үзегезгә сорау бирегез, сез берничә тапкыр консультация планлаштырасызмы яки сезнең озак вакытлы мөнәсәбәтләргә ресурсыгыз бармы – эш форматы шуннан тора. Беренче очракта психолог белән сөйләшергә теләгән темаларның яки сорауларның зур булмаган исемлеген төзергә мөмкин (мәсәлән: «Мин үземне гел бушап калган итеп хис итәм, сәбәпләр нәрсәдә булырга мөмкин?»; «Ни өчен мин үземнең уналты яшьлек үсмеремне танымый башлыйм?»; «Чыгыш алдыннан үзеңә ничек ярдәм итәргә һәм тынычланырга?»; «Нәрсәне сайларга икәнлеген аңламыйм... »). Икенчесендә белгеч белән танышуга (бераз үзең турында, биографиядән нәрсәдер сөйләү, шул турыда ук психологтан сорау); шулай ук аралашудан алган тойгыларыңа һәм аларның динамикасына игътибарны юнәлтү яхшырак (дулкынландыргыч/тыныч, куркыныч/куркынычсыз). Монда консультация процессының нәрсәләрдән торуын аңлау мөһим (белгеч ничек һәм нәрсә белән эшли, сез бер-берегездән нәрсә көтәсез, сезнең арагызда нинди чикләр бар).

2. Югарыда санап үтелгәннәрдән чыгып, үзегезгә психологның нинди рольдә кирәклеген билгеләгез. Эксперт мәгълүмат чыганагы буларак, ниндидер таяныч һәм ярдәм буларак яки яңа тәҗрибә алырга һәм төрле күнекмәләрне үстерергә мөмкин булган кеше буларакмы? Бу – белгеч белән үзара бәйләнештән көтелгән нәтиҗәне формалаштырырга һәм очрашу барышында консультатив процесста актив катнашырга ярдәм итәчәк.

3. Эшкә әзер булыр өчен мөмкин булганча үз халәтегез турында кайгыртыгыз. Йокыны туйдырырга, тук булырга кирәк; очрашуны тәүлекнең үзең өчен уңайлы вакытына (иртә/көн/кич) планлаштырырга; минимум косметикадан файдаланырга (хис-кичерешләрне белдерүдә ирекле булу өчен) киңәш ителә. Моннан тыш, үз графигыңны консультациягә кадәр һәм аннан соң беркая да йөгерергә кирәк булмаслык һәм очрашуда булган хәлләрне аңларга вакыт булырлык итеп планлаштыру яхшырак. Үзең белән кыска язмалар өчен блокнот алырга яки телефонда язулар алып бара башларга мөмкин. «Эш шунда: эшнең күп өлеше консультацияләр арасында бара. Бу процессны көчәйтүче булып «көндәлек» алып бару һәм узган очрашуга рефлексия тора», – дип билгеләде Анна Певнева.

4. Үзегезгә шуны исегезгә төшерегез: сезнең белгеч белән килешмәү, сораулар бирү, очрашу темасына кагылышлы идеяләрегез турында сөйләү, процесста төрле хис-кичерешләр кичерү, үз халәтегез турында сөйләү, һәм кирәк булса, тәкъдим ителгән теге яки бу күнегүдән баш тарту мөмкинлеге бар.

«Миңа мондый метафора ошый: психологик консультацияләр ике кеше тикшеренүләр алып барган сәяхәткә охшаган. Берсенең теләсә-нинди дөньяны схематик рәвештә чагылдыра торган картасы бар, ә икенчесенең – бу конкрет дөньяда тормыш тәҗрибәсе һәм үзенең уникаль маршрутының эскизлары, анда юлда куркыныч сукмаклар да, өйрәнелмәгән сукмаклар да бар. Шуңа күрә аларның сәяхәте ничек булачагына процесста катнашучыларның һәркайсы йогынты ясый», – дип уртаклашты белгеч.

Кайда таяныч табарга: психологик ярдәм өчен ресурслар

Үз-үзеңә ярдәм итүнең нәтиҗәле ысулы булып көндәлек алып бару тора, язма яки цифрлы кыска хәбәрләр язарга мөмкин. Алып бару формасы буенча ул төрле булырга мөмкин: үз-үзеңне күзәтү көндәлеге, хис-кичерешләр көндәлеге, рәхмәт көндәлеге һәм башкалар. «Ачык шаблоннар интернетта ирекле кулланылышта бар. Анда консультацияләрдән соң, кабул итүдә ниләр булганын, нинди кичерешләр һәм идеяләр күрелгәнен билгеләп, хәбәрләр язарга мөмкин», – дип билгеләде психолог.

Ул «экспрессив хат» дип аталган көндәлек алып бару ысулларының берсен җентекләп тасвирлады. Техниканың асылы шунда, таймерны 15-20 минутка куярга һәм башка килгәннәрнең барысын да язып куярга – «дөреслеккә» һәм дөрес язуга игътибар итмичә, фикер, хис һәм кичерешләрне биткә төшерергә кирәк. Шуннан соң пауза алырга һәм яңадан укырга, үзенчәлекле, якты урыннарны аерып алырга һәм язылганны төшенеп җиткерергә мөмкин.

«Мондый хатны үзеңә ниндидер вәзгыять контекстында яки көндәлек ритуал буларак калдырырга мөмкин. Иң мөһиме – күнегүне берничә көн рәттән, мәсәлән, консультациядән соң ук һәм 2-4 көннән соң эшләргә», – дип киңәш итте Анна Певнева.

Белгеч шулай ук психологик ярдәм өчен берничә файдалы ресурслар белән уртаклашты. Мәсәлән, Daylio һәм «АнтиПаника» кушымталары халәтне күзәтергә һәм үзгәртергә ярдәм итәләр (мәсәлән, борчылу яки апатия белән көрәшергә), аларның рус телле версияләре дә бар. Инглиз телен белүчеләр өчен Finch: Self-Care Pet кушымтасы бар, анда охшаш кыенлыклары булган хайваннарны алып, аның турында кайгыртырга мөмкин.

Еш кына кешеләргә кем беләндер сөйләшергә һәм катлаулы вәзгыять турында фикер алышырга кирәк. Психолог мондый очракларга да ресурслар киңәш итте. Мәсәлән, Psyhologramда белгеч белән бушлай чат мөмкинлеге бар. Ә «Синең территорияң онлайн» проекты яшүсмерләргә һәм 23 яшькә кадәрге яшьләргә психологик ярдәм күрсәтә – консультант белән шалтыратып сөйләшергә дә, чат аша язышырга да мөмкин.

Моннан тыш, әңгәмәдәш тәүлек буе ярдәм итүнең кайнар линияләре булуын да искәртте. Түләүсез консультацияне түбәндәге телефоннар буенча алырга мөмкин: +7(800)500-22-87 (Мәскәү психоанализ институты психологик ярдәм линиясе), +7(800)550-01-22 (СПбДУ психологик клиникасының ышаныч телефоны), +7(495)120-16-60 (Практик психология һәм психоанализ институты каршындагы «Ярославна» проекты).

Казан учреждениеләреннән «Ышаныч» үзәге эшен аерып күрсәтергә мөмкин. Аның базасында «Ювента», «Выбор», «Роза ветров», «Компас» һәм башка социаль юнәлешләр буенча 10 психологик хезмәт эшли. «Ышаныч»ның теләсә-кайсы бүлекчәсенә +7(843)598-33-73 номеры буенча язылырга мөмкин. Үзәкнең филиаллары белән «ВКонтакте» социаль челтәрендәге битендә танышырга мөмкин.

Шулай ук «Ышаныч»ның ашыгыч психологик ярдәм бүлеге түбәндәге кайнар линияләр буенча шалтыратулар кабул итә: +7(843)571-35-71 (балалар ышаныч телефоны), +7 (800) 555-22-20 (яшьләр өчен линия), +7 (843)277-00-00 (барлык гражданнар өчен гомуми линия).

Шулай ук укыгыз

Барлык яңалыклар

Стресслар һәм көчле эмоцияле кичерешләр тудырырдай вакыйгалар белән тулы заманча дөньяда психологик ярдәм сорап мөрәҗәгать итү кешенең үзе турында кайгыртуының аерылгысыз өлешенә әверелде. Әмма психологны эзләү һәм сайлау – җаваплы һәм дулкынландыргыч процесс. Күп мәгълүмат һәм белгечләрнең төрлелеге шартларында кешеләр һәрвакытта да мәсьәләгә ничек якын килергә икәнен белми. Һөнәри бәйрәм алдыннан KZN.RU корреспонденты психолог Анна Певнева белән ышанырдай белгечне ничек табарга кирәклеге турында сөйләште. Ул психотерапия тәҗрибәсен уңайлы һәм нәтиҗәле итә торган киңәшләр бирде, шулай ук кушымталар һәм психологик ярдәм алырга мөмкин булган сайтлар белән уртаклашты. <h3>Психолог – кем ул һәм нәрсә белән шөгыльләнә? </h3> «Техник яктан бу югары белем алган (бакалавриат, магистратура, специалитет) яки «психология» юнәлеше буенча квалификациясен үзгәрткән, дипломында «психолог» белгечлеге күрсәтелгән кеше. Белгечлекнең исеме аерылырга мөмкин – педагог-психологлар, клиник, социаль, корпоратив психологлар һәм башкалар бар», – дип аңлатты Анна Певнева. Диплом алуга ук кеше консультация белән шөгыльләнә ала, дип өстәде ул. Әмма күп белгечләр шунда ук белемнәрен тормышта куллана башларга ашыкмый. Алар үзләре берникадәр вакыт психолог белән эшли, волонтерлык белән шөгыльләнә, төрле якын килүләр буенча квалификация күтәрә, үзләренә нәрсәнең күбрәк туры килүен тикшерә ала. Һәм нәтиҗәдә белем алуның классик баскычын психотерапевтик методларның берсе белән тулыландыра. Аларның популярлары арасында – «гештальт-терапия», «когнитив- терапия», «схема-терапия», «психоаналитик терапия», «тән терапиясе», «арт-терапия». Психология өлкәсендәге эшчәнлек – ул даими үсеш. Индивидуаль рәвештә яки төркемдә тренер булып, өлкәннәр яки балалар һәм яшүсмерләр белән эшләргә, аерым темалар буенча махсуслашырга мөмкин (мәсәлән, яралар, борчылу һәм стресс, мөнәсәбәтләр). Практиканың һәр өлкәсе максатчан укуны таләп итә. Анна Певнева сөйләгәнчә, психологик консультациядә шартлы рәвештә өч юнәлешне аерып карарга мөмкин. «Тикшеренү» – клиент үзен, үз ихтыяҗларын һәм кыйммәтләрен яхшырак аңларга, тормыш мәгънәсен табарга, үзенең бүгенгесен тикшерергә яки үткәнен аңларга теләгән эш векторы. «Үзгәреш»: кешегә тормышын үзгәртү, яңа тәртипкә һәм проблемаларны чишүнең яңа ысулларына өйрәнү, эмоциональ сизгерлекне яки үз-үзен көйләү күнекмәләрен үстерү мөһим. «Ярдәм» – тагын бер юнәлеш – клиентка тормыш сыйфатын саклап калу, авырулар рецидивларын булдырмау яки кризисларны җиңеп чыгу, шулай ук белгеч терәк, ә кайчакта игътибарлы тыңлаучы гына була ала торган куркынычсыз психологик киңлеккә ия булу мөһим. Эш кыска вакытлы (шартлы рәвештә, бердән унга кадәр консультация) һәм озак вакытлы (уннан артык сеанс) була. «Консультация процессында белгеч клиентның психологик белеме белән шөгыльләнергә, терапевтик әңгәмә алып барырга, күнегүләр тәкъдим итәргә һәм клиент соравы буенча алга бару өчен әдәбият яки фильмнар тәкъдим итәргә мөмкин. Консультациянең тулылануы, оештыру моментлары һәм башлангыч нокталар күп очракта белгеч эшли торган якын килүгә бәйле», – дип билгеләде әңгәмәдәш. Психологның медицина эшчәнлеге белән шөгыльләнергә – диагнозлар куярга, препаратлар билгеләргә һәм рецептлар язарга хакы юк. Шуңа күрә, кирәк булганда, ул психотерапевтка яки психиатрга мөрәҗәгать итәргә киңәш итәчәк. Психолог эшчәнлеге турында тулырак күзаллау булдырырга теләүчеләргә ул «Россия психология җәмгыятенең әхлак кодексын» укырга киңәш итте. «Яхшы» психологны кайдан табарга? Психологны эзләү – катлаулы процесс. Һәм кыенлык шунда, консультацияләүдә алга китешкә белгечнең профессиональлеге һәм казанышлары гына түгел, шәхесара бәйләнеш тә йогынты ясый. Тагын клиентның халәте һәм аның эшкә әзерлеге кебек динамик элемент әһәмияткә ия. «Шуңа күрә бер психолог бер кеше өчен «яхшы», ә икенчесе өчен «начар» кебек тоелырга мөмкин. Минемчә, моны аңлау мөһим», – дип игътибар итте белгеч. Эзләү өчен иң киң таралган ысул булып сарафан радиосы тора – дуслардан һәм танышлардан сорарга, ышаныч кредиты алырга мөмкин. Икенче, иң сыйфатлы вариант – психотерапия институтлары аша аккредитацияләнгән белгечләр эзләү (мәсәлән, <a target="_blank" href="https://gestalt.ru/">«Гештальт-якын килү «Практик психологлар җәмгыяте»</a> Төбәк иҗтимагый оешмасы). Шулай ук психологны агрегаторлар аша да (мәсәлән, <a target="_blank" href="https://yasno.live/">«Ясно»</a>, «Инсайт» сервислары, <a target="_blank" href="https://zigmund.online/to-psychologist/">Zigmund.Online</a> платформасы, <a target="_blank" href="https://www.b17.ru/">B17.ru</a> сайты) табарга була. Әгәр компетенцияләр турында сөйләшсәк, белгечне эзләгәндә, берничә күрсәткечкә игътибар итәргә мөмкин 1) югары белем яисә «психология» белгечлеге буенча квалификация үзгәртү; 2) психотерапевтик методларның берсенә 500 академик сәгать яки аннан күбрәк өйрәнү (хәтта психолог уку процессында булса да, бу аңа башкалардан өстенрәк булу мөмкинлеге бирә); 3) даими супервизия һәм шәхси терапия (психологка да үз психологы кирәк); 4) Сез эшләргә теләгән темада махсуслашу. Мәсәлән, бер психолог «якын кешесен югалту борчуы» соравы булган клиент белән эшләмәскә, әмма борчылу һәм стресс белән көрәшергә өйрәнергә теләүчеләргә консультация бирергә мөмкин; 5) психология үзәгендә эшләү тәҗрибәсе теләсә-кайсы психолог өчен яхшы күрсәткеч булып тора. Уңышлы сеанслар: үзеңә белгеч сайлаганда нәрсәгә таянырга кирәк «Әйдәгез «туры килгән белгеч» төшенчәсен билгелик. Бу – психологик эш барган һәм аның нәтиҗәсе клиент тарафыннан сизелгән кеше. Ул чагында аңлау өчен төп критерий булып сезнең тәҗрибәгез тора. Әгәр дә сезгә яшәү җиңелрәк, эчке ресурсларыгыз үсә, халәт үзгәрә, яңа идеяләр барлыкка килә, үзеңне һәм дөньяны яңача аңлау формалаша икән – димәк, эш нәтиҗәле, һәм белгеч сезгә туры килә. Моны аңлар өчен вакыт, берничә булса да очрашу кирәк», – дип аңлатты Анна Певнева. Аның сүзләренә караганда, үзгәрешләрне күрүнең универсаль ысулы – үз-үзеңә сораулар бирү: «Күрешүләр башланганда һәм тәмамланганнан соң минем халәтем ничек аерыла?», «Мин консультацияне файдалы дип табаммы (ул миңа яңа идеяләр, сорауларга җаваплар бирәме)?», «Миңа элеккегә караганда җиңелрәк бирелә торган нәрсә бармы?», «Мин эш башланганчы куйган максатларга таба хәрәкәт итәмме?», «Беренче очрашудагы белән чагыштырганда мин ничек үзгәрәм?». Борчылу һәм тынычсызлану симптомнары идарә ителә торган булып тоелганда яки кимегәндә, аңлылык арта, үз-үзеңне тоту үзгәрә һәм тормышта консультацияләрдә алынганнарны куллана алу мөмкин була, – димәк, белгеч белән уңышлы тандем урнашкан, үзгәрешләрнең сыйфатлы динамикасы бар. Критерийларга тагын берничә билге өстәргә була: психолог белән элемтәдә үз кичерешләреңне сизеп, аларны белдереп була, үз фикерләреңне һәм идеяләреңне яңгырату иреге бар, очрашудан соң энергия барлыкка килә, кеше киләсе консультацияне көтеп тора. Психолог белән беренче очрашуга ничек әзерләнергә? Белгеч белән сессиягә масштаблы әзерлек кирәкми, дип саный әңгәмәдәш. Шул ук вакытта берничә төп момент бар. Аларны белү очрашуны нәтиҗәлерәк уздырырга ярдәм итәчәк. Түбәндәге киңәшләрне тотып карагыз. 1. Үзегезгә сорау бирегез, сез берничә тапкыр консультация планлаштырасызмы яки сезнең озак вакытлы мөнәсәбәтләргә ресурсыгыз бармы – эш форматы шуннан тора. Беренче очракта психолог белән сөйләшергә теләгән темаларның яки сорауларның зур булмаган исемлеген төзергә мөмкин (мәсәлән: «Мин үземне гел бушап калган итеп хис итәм, сәбәпләр нәрсәдә булырга мөмкин?»; «Ни өчен мин үземнең уналты яшьлек үсмеремне танымый башлыйм?»; «Чыгыш алдыннан үзеңә ничек ярдәм итәргә һәм тынычланырга?»; «Нәрсәне сайларга икәнлеген аңламыйм... »). Икенчесендә белгеч белән танышуга (бераз үзең турында, биографиядән нәрсәдер сөйләү, шул турыда ук психологтан сорау); шулай ук аралашудан алган тойгыларыңа һәм аларның динамикасына игътибарны юнәлтү яхшырак (дулкынландыргыч/тыныч, куркыныч/куркынычсыз). Монда консультация процессының нәрсәләрдән торуын аңлау мөһим (белгеч ничек һәм нәрсә белән эшли, сез бер-берегездән нәрсә көтәсез, сезнең арагызда нинди чикләр бар). 2. Югарыда санап үтелгәннәрдән чыгып, үзегезгә психологның нинди рольдә кирәклеген билгеләгез. Эксперт мәгълүмат чыганагы буларак, ниндидер таяныч һәм ярдәм буларак яки яңа тәҗрибә алырга һәм төрле күнекмәләрне үстерергә мөмкин булган кеше буларакмы? Бу – белгеч белән үзара бәйләнештән көтелгән нәтиҗәне формалаштырырга һәм очрашу барышында консультатив процесста актив катнашырга ярдәм итәчәк. 3. Эшкә әзер булыр өчен мөмкин булганча үз халәтегез турында кайгыртыгыз. Йокыны туйдырырга, тук булырга кирәк; очрашуны тәүлекнең үзең өчен уңайлы вакытына (иртә/көн/кич) планлаштырырга; минимум косметикадан файдаланырга (хис-кичерешләрне белдерүдә ирекле булу өчен) киңәш ителә. Моннан тыш, үз графигыңны консультациягә кадәр һәм аннан соң беркая да йөгерергә кирәк булмаслык һәм очрашуда булган хәлләрне аңларга вакыт булырлык итеп планлаштыру яхшырак. Үзең белән кыска язмалар өчен блокнот алырга яки телефонда язулар алып бара башларга мөмкин. «Эш шунда: эшнең күп өлеше консультацияләр арасында бара. Бу процессны көчәйтүче булып «көндәлек» алып бару һәм узган очрашуга рефлексия тора», – дип билгеләде Анна Певнева. 4. Үзегезгә шуны исегезгә төшерегез: сезнең белгеч белән килешмәү, сораулар бирү, очрашу темасына кагылышлы идеяләрегез турында сөйләү, процесста төрле хис-кичерешләр кичерү, үз халәтегез турында сөйләү, һәм кирәк булса, тәкъдим ителгән теге яки бу күнегүдән баш тарту мөмкинлеге бар. «Миңа мондый метафора ошый: психологик консультацияләр ике кеше тикшеренүләр алып барган сәяхәткә охшаган. Берсенең теләсә-нинди дөньяны схематик рәвештә чагылдыра торган картасы бар, ә икенчесенең – бу конкрет дөньяда тормыш тәҗрибәсе һәм үзенең уникаль маршрутының эскизлары, анда юлда куркыныч сукмаклар да, өйрәнелмәгән сукмаклар да бар. Шуңа күрә аларның сәяхәте ничек булачагына процесста катнашучыларның һәркайсы йогынты ясый», – дип уртаклашты белгеч. Кайда таяныч табарга: психологик ярдәм өчен ресурслар Үз-үзеңә ярдәм итүнең нәтиҗәле ысулы булып көндәлек алып бару тора, язма яки цифрлы кыска хәбәрләр язарга мөмкин. Алып бару формасы буенча ул төрле булырга мөмкин: үз-үзеңне күзәтү көндәлеге, хис-кичерешләр көндәлеге, рәхмәт көндәлеге һәм башкалар. «Ачык шаблоннар интернетта ирекле кулланылышта бар. Анда консультацияләрдән соң, кабул итүдә ниләр булганын, нинди кичерешләр һәм идеяләр күрелгәнен билгеләп, хәбәрләр язарга мөмкин», – дип билгеләде психолог. Ул «экспрессив хат» дип аталган көндәлек алып бару ысулларының берсен җентекләп тасвирлады. Техниканың асылы шунда, таймерны 15-20 минутка куярга һәм башка килгәннәрнең барысын да язып куярга – «дөреслеккә» һәм дөрес язуга игътибар итмичә, фикер, хис һәм кичерешләрне биткә төшерергә кирәк. Шуннан соң пауза алырга һәм яңадан укырга, үзенчәлекле, якты урыннарны аерып алырга һәм язылганны төшенеп җиткерергә мөмкин. «Мондый хатны үзеңә ниндидер вәзгыять контекстында яки көндәлек ритуал буларак калдырырга мөмкин. Иң мөһиме – күнегүне берничә көн рәттән, мәсәлән, консультациядән соң ук һәм 2-4 көннән соң эшләргә», – дип киңәш итте Анна Певнева. Белгеч шулай ук психологик ярдәм өчен берничә файдалы ресурслар белән уртаклашты. Мәсәлән, Daylio һәм «АнтиПаника» кушымталары халәтне күзәтергә һәм үзгәртергә ярдәм итәләр (мәсәлән, борчылу яки апатия белән көрәшергә), аларның рус телле версияләре дә бар. Инглиз телен белүчеләр өчен Finch: Self-Care Pet кушымтасы бар, анда охшаш кыенлыклары булган хайваннарны алып, аның турында кайгыртырга мөмкин. Еш кына кешеләргә кем беләндер сөйләшергә һәм катлаулы вәзгыять турында фикер алышырга кирәк. Психолог мондый очракларга да ресурслар киңәш итте. Мәсәлән, <a href="https://psyhologram.ru/" target="_blank">Psyhologram</a>да белгеч белән бушлай чат мөмкинлеге бар. Ә <a target="_blank" href="https://www.твоятерритория.онлайн/">«Синең территорияң онлайн»</a> проекты яшүсмерләргә һәм 23 яшькә кадәрге яшьләргә психологик ярдәм күрсәтә – консультант белән шалтыратып сөйләшергә дә, чат аша язышырга да мөмкин. Моннан тыш, әңгәмәдәш тәүлек буе ярдәм итүнең кайнар линияләре булуын да искәртте. Түләүсез консультацияне түбәндәге телефоннар буенча алырга мөмкин: +7(800)500-22-87 (Мәскәү психоанализ институты психологик ярдәм линиясе), +7(800)550-01-22 (СПбДУ психологик клиникасының ышаныч телефоны), +7(495)120-16-60 (Практик психология һәм психоанализ институты каршындагы «Ярославна» проекты). Казан учреждениеләреннән «Ышаныч» үзәге эшен аерып күрсәтергә мөмкин. Аның базасында «Ювента», «Выбор», «Роза ветров», «Компас» һәм башка социаль юнәлешләр буенча 10 психологик хезмәт эшли. «Ышаныч»ның теләсә-кайсы бүлекчәсенә +7(843)598-33-73 номеры буенча язылырга мөмкин. Үзәкнең филиаллары белән «ВКонтакте» социаль челтәрендәге <a target="_blank" href="https://vk.com/doverie_kzn">битендә</a> танышырга мөмкин. Шулай ук «Ышаныч»ның ашыгыч психологик ярдәм бүлеге түбәндәге кайнар линияләр буенча шалтыратулар кабул итә: +7(843)571-35-71 (балалар ышаныч телефоны), +7 (800) 555-22-20 (яшьләр өчен линия), +7 (843)277-00-00 (барлык гражданнар өчен гомуми линия).