Республикада барлыгы 8 млрд сумлык меңнән артык ишегалды төзекләндерелде.
Фото: Денис Гордийко
(Казан шәһәре KZN.RU, 14-нче декабрь, Ксения Швецова). Быел Татарстанда «Безнең ишегалды» программасы буенча 8 млрд сумга 1078 йорт яны территориясе төзекләндерелде. Эшләр барышында ишегалларында 2 млн. кв. метрдан артык асфальт катламы һәм 514 км тротуар яңартылган, 6 меңнән артык ут баганалары урнаштырылган. Әлеге яхшыртулар республиканың 300 меңнән артык кешесенә кагылган. Бүген ТР Министрлар Кабинетында узган брифингта татарстанлылар өчен иң мөһим программаларның берсе турында фикер алыштылар.
Программаны гамәлгә ашыру узган елда башланды, аның төп максаты – күпфатирлы йортларның ишегалларын тәртипкә китерү. Эшләр башланыр алдыннан белгечләр 9627 ишегалдына инвентаризация үткәрделәр, ул шулардан 6923-е капиталь ремонтка мохтаҗ булуын күрсәтте, дип хәбәр итте ТР төзелеш, архитектура һәм торак-коммуналь хуҗалык министры Марат Айзатуллин. Узган ел республикада 1091 ишегалдын төзекләндерделәр, быел тагын 1078-ен. Исегезгә төшерәбез, Казанда 2020 елда республика программасы буенча 460 күп фатирлы йорт ишегаллары ремонтланды, быел 430 йортның 227 ишегалды территориясе яңартылды.
Программа буенча 6 төп эш төре башкарыла: юллар һәм тротуарлар төзү яки ремонтлау, эскәмияләр һәм чүп савытлары урнаштыру, ут баганалары урнаштыру яки гамәлдәгеләрен ремонтлау, комлы өслектә куркынычсыз балалар һәм спорт җиһазлары урнаштыру, каты коммуналь калдыклар өчен мәйданчык булдыру яки яңарту, хуҗалык-көнкүреш җиһазлары урнаштыру.
«Бу ел эчендә программа 300 меңнән артык кешене колачлады, ә ике ел эчендә – 660 меңнән артык кешене, – дип билгеләп үтте М.Айзатуллин. – Программаны гамәлгә ашыру чорында 2 миллионга якын кеше яңартылган ишегалды территорияләренә ия булды».
Программа гамәлгә ашырылган 2 ел эчендә республикада 4 млн 659 мең кв.м асфальт өслек һәм 1046 км яңа тротуар төзекләндерелде, дип өстәде министр. «Җәяүлеләр безнең эштә өстенлекле булып кала, бу программаның төп принципларыннан берсе. Шуңа күрә без микрорайоннарның мөһим җәяүлеләр маршрутлары буенча социаль әһәмиятле объектларга илтә торган тротуарлар булдырабыз», – дип ассызыклады М.Айзатуллин.
Моннан тыш, быел гына да ишегалларында 6 мең ут баганасы урнаштырылган, ике елда – 11 меңнән артык.
Комплекслы төзекләндерү программасын тормышка ашыру өчен эшчәнлекнең өч төп юнәлеше билгеләнгән: юл эшләрен башкару, яктырткычлар һәм ут баганалары урнаштыру, җиһазларны монтажлау, дип өстәде үз чиратында ТР Баш инвестиция-төзелеш идарәсе директоры – ТРда Төзекләндерелгән мохит булдыруга ярдәм итү фонды генераль директоры Нияз Ситдыйков. Аның сүзләренә караганда, әлеге юнәлешләрнең һәркайсына республика үсеш институты тарафыннан эшләнгән лимитларны бүлү методикасы нигезендә үз бюджеты бүлеп бирелә.
2020-2021 елларда программага керүче ишегаллары исемлеге муниципаль берәмлекләр тәкъдимнәре буенча формалаштырылган, алар үз чиратында халыкның кисәтүләренә һәм шикаятьләренә нигезләнгән. Шул ук вакытта эшкә комплекслы якын килү һәрвакыт исәпкә алынды – ишегаллары, янәшәдәге социаль объектларга, җәмәгать транспорты тукталышларына һ.б. карап сайлап алынды.
2022 елга исемлек яңа механизм буенча формалаштырылган: яшәүчеләрнең турыдан-туры тавыш бирүләре аңа 200 территорияне кертергә мөмкинлек бирде, дип сөйләде «Татарстан Республикасы шәһәрләрен үстерү институты» фонды директоры урынбасары, «Безнең ишегалды» Президент программасы координаторы Венера Камалова. «Бу әлегә тулы күләм түгел, әмма 200 ишегалды – аз түгел», – дип ассызыклады ул. Ишегалларының адреслы исемлеге программа сайтында «Документлар» бүлегендә урнаштырылган.
Ишегалларын сайлауда башка программаларны тормышка ашыру – йортларны капиталь ремонтлау һәм төзү, челтәрләрне ремонтлау һ.б. мөһим роль уйный. «Бу да халык өчен комплекслы нәтиҗәгә китерә: алар капремонт программасы буенча ремонтланган йорт, яңа челтәрләр һәм төзекләндерелгән ишегалды алалар, – дип билгеләп үтте В.Камалова. – Шулай ук без муниципалитетларның икътисадый үсеш стратегиясен һәм пространстволы үсеше стратегиясен дә исәпкә алабыз. Әгәр дә без билгеле бер территориядә объект барлыкка киләчәген беләбез икән, анда җәяүлеләр элемтәләре урнаштырырбыз».
Программаны тормышка ашыру нәтиҗәлелегенең төп күрсәткече – үзләштерелгән акчаларның, салынган тротуарларның, яктырту баганалары һәм башка эшләрнең гомуми күләме генә түгел, төзекләндерү нәтиҗәләре белән халыкның канәгать булуы да мөһим роль уйный, дип өстәде В.Камалова.
«Бездә канәгатьлек дәрәҗәсен билгеләргә мөмкинлек бирә торган тулы бер система бар. Бөтен яшәүчеләр төзекләндерү проекты турында фикер алышуда катнаша ала. Без инде быел ук 2022 ел программасына кергән ишегаллары буенча 75%-тан артык очрашу уздырдык, – дип өстәде ул. – Халык актив рәвештә үз тәкъдимнәрен кертә, без аларны эштә исәпкә алабыз».
Проектлау стадиясе тәмамлануга, биредә яшәүчеләрнең эшләрнең үтәлешен контрольдә тоту мөмкинлеге барлыкка килә – төзекләндерү барышында да, төзекләндерелгән ишегалдын кабул итү этабында да. Әгәр халык эш сыйфатын хупламый икән, үтәлгән эшләрне кабул итү актына кул куелмый.
«Без төзекләндерү эшләре тәмамланганнан соң халыкны ташламыйбыз, ә аның белән бергә урнаштырылган җиһазларны эксплуатацияләүне күзәтәбез», – дип өстәде спикер.
Программаны тормышка ашыру буенча сорауларны һәм тәкъдимнәрне халык сайт ярдәмендә, шулай ук +7(800)275-20-20 кайнар линия телефоны аша җибәрә ала. В.Камалова сүзләренә караганда, узган ел кайнар линиягә татарстанлылардан 16 мең шалтырату кергән, ә быел – 12 мең.
«Без халыкның бер генә мөрәҗәгатен дә югалтмыйбыз, алар барысы да системага җыела. Әгәр халык төзекләндерү буенча нинди дә булса тәкъдимнәрдән баш тарта икән, әгәр бу үтенеч күпчелекнең фикерләрен чагылдыра торган бердәнбер үтенеч булмый икән, карарлар кабул ителә», – дип өстәде программа координаторы.
Үз ишегалларын программага кертү өчен тавыш бирүдә катнашудан тыш, «Безнең ишегалды» сайтында яшәүчеләр үзләренең ишегалларында йөрүләре турында сөйләделәр һәм үзләренең кисәтүләрен дә җиткерә алдылар. В.Камалова сөйләвенчә, сораштыру нәтиҗәләре буенча 92% кеше ишегалларында вакыт уздыра, 67% анда йөрергә яратуларын күрсәтә, шуңа күрә белгечләр мөмкин кадәр күбрәк тротуарлар һәм җәяүлеләр элемтәләре булдырырга тырыша. Моннан тыш, шәһәр халкы 3 яшькә кадәрге балалар белән йөрү өчен инфраструктура булмауга зарланган.
«3 яшькә кадәрге балалар өчен җиһазлар чикләнгән күләмдә җитештерелә. Шуңа күрә безнең бурыч – сабыйлар өчен уңайлы йөрү зонасы һәм комлык булдыру, ә җиһазларның күп өлеше 3 яшьтән олырак балалар өчен каралган», – дип аңлатты программаның координаторы.
Моннан тыш, 27% казанлы ишегалларында автомобильләрнең актив хәрәкәтен төп проблема дип саный. Программа бу проблеманы ишегалды киңлеген тәртипкә салу һәм парковка өчен урыннар оештыру хисабына хәл итәргә мөмкинлек бирә, дип аңлатты В.Камалова. «Гадәттә автомобильләр яшел зоналарга, юлларга һәм мөмкин булган бөтен җиргә куела. Без автомобильләрне кую өчен төгәл урын булсын өчен киңлек оештырабыз, ә алга таба җәяүлеләр, инвалидлар, өлкән яшьтәге кешеләр һәм башкалар мәнфәгатьләре арасында тигезлек булдырырга тырышабыз», – диде ул.
Тагын 31% кеше ишегалларындагы начар яктыртуга зарланган. В.Камалова сүзләренә караганда, хәзер бу мәсьәлә өстенлекле мәсьәлә булып тора – программа буенча яңа яктырту баганалары гына урнаштырып калмыйча, иске лампаларны яңаларына да алмаштыралар.
Төзекләндерү нәтиҗәләре программаны тормышка ашыру өчен җәлеп ителә торган барлык поставкалар ясаучы һәм подрядчыларның гарантия йөкләмәләре белән үрелеп бара. Әйтик, асфальт өслеккә һәм тротуарларга гарантия срогы 4 ел тәшкил итә, яктырту баганаларына – 3 ел, кече архитектура формаларына – 2 ел, дип хәбәр итте программаның координаторы.