«Без бер баланың табигатен үзгәртә алмыйбыз, ә башкаларны җәзаларга хокукыбыз юк»: Александр Снегуров мәктәп укучыларының проблемалары турында

«Без бер баланың табигатен үзгәртә алмыйбыз, ә башкаларны җәзаларга хокукыбыз юк»: Александр Снегуров мәктәп укучыларының проблемалары турында

<p> </p> <div class="detail-picture"> <img src="https://kzn.ru/upload/iblock/7b4/7b40d8af6f7083d0e503cf1f0b95dc15.jpg"> <p class="detail-picture__caption"> Фото: Денис Гордийко </p> </div> <span style="color: #3d3d3d;">(Казан шәһәре KZN.RU, 1 нче сентябрь, Камилә Вилданова). Яңа уку елы башланды, ләкин мәктәп укучылары өчен проблемалар һәрвакыт бер үк булып кала. Канәгатьләнерлек булмаган билгеләр, педагоглар, ата-аналар һәм яшьтәшләр тарафыннан аңлашылмаучанлык, нәтиҗәдә – стресс. Россия Федерациясенең атказанган укытучысы һәм психология фәннәре кандидаты Александр Снегуров ата-аналарга беренче сыйныф укучысына беренче айны кичерергә ничек ярдәм итәргә, шулай ук яшүсмер эзәрлекләүләргә дучар булса, нәрсә эшләргә кирәклеге турында киңәшләр бирде.</span> <p> </p> <h3> <p> <b><span style="color: #3d3d3d;">Александр Викторович, баланы каникулдан соң укырга ничек әзерләргә?</span></b> </p> </h3> <p> <span style="color: #3d3d3d;">Күп балаларда мотивация түбән дәрәҗәдә. Мәктәп киеренкелек, деструкция һәм казенщина өстенлек иткән урын итеп кабул ителә. Мотивацияләү чыннан да авыр. Минем уйлавымча, ике юл гына бар: укытучылар һәм дуслар. Ярар, баланың ике-өч яраткан укытучысы булса бик яхшы булачак. Бу диалогны дәвам итәргә һәм яңалык белән кызыксынырга теләк уята, шулай ук сыйныфтагы дуслык атмосферасы мәктәпкә барырга этәрә. Башка бернәрсә дә ярдәм итмәячәк – мин янаулар яки бүләкләр турында әйтәм. Чынлыкта, мәктәп белемнең төп чыганагы булудан туктаган. Күпләр мөстәкыйль рәвештә белем алу белән шөгыльләнә. Шуңа күрә яңа җиһазлар, тәмле туклану, мәктәп чаралары кебек факторлар мин атаган ике фактордан нык ераклаша.</span> </p> <p> </p> <h3> <p> <b><span style="color: #3d3d3d;">Беренче сыйныф укучысына укый башлагандагы стрессны ничек кичерергә һәм әти-әнисе аңа ничек ярдәм итә ала?</span></b> </p> </h3> <p> <span style="color: #3d3d3d;">Әлбәттә, 1 нче сентябрь – мәктәпкә баручы бала һәм дә ата-аналар өчен мөһим этап, тормышның башка этабының башы. Күп кенә ата-аналар баланы әлеге этапка әзерлиләр. Мәсәлән, мәктәпкәчә яшьтәге балалар өчен мәктәпләрдә балалар бинага, укытучыга һәм яшьтәшләренә ияләшә. Беренче сыйныф укучыларының кайберсе спектакльләргә, олы абый-апалары белән экскурсияләргә йөргән – шулай ук мәктәп шартларына ияләшергә ярдәм итә. </span> </p> <p> <span style="color: #3d3d3d;">Ләкин, әйдәгез, бер мисалны карыйк: бала мәктәпкәчә яшьтәге балалар өчен мәктәп курсларына да, концертларга да йөрмәгән һәм башкалар. Иң мөһиме – эмоциональ бизгәкне кузгатмау, бигрәк тә әти-әниләргә. Барлык ситуацияләрдә дә алар бала белән бергә булачакларын җиткезергә тиеш. Якын арада класс җитәкчесе белән танышырга, җыелышларга йөрергә кирәк. Баланың үзенчәлекләре турында сөйләшергә, укытучыларга тулы мәгълүматны яшермичә җиткерергә кирәк. Нинди үзенчәлекләр булырга мөмкин? Төрле: нервлы тик, иртән бала йокыдан соң үзен начаррак хис итә, нәрсәгәдер аллергия һәм башка шундый әйберләр.</span> </p> <p> <span style="color: #3d3d3d;">Баланы мәктәптән каршы алырга кирәк. Хәзер бик күп чаралар булмаячак – өч-дүрт дәрес, ләкин бала барыбер арыячак. Мин мәктәптән соң йөрергә һәм көн дәвамында нәрсә булганы турында сөйләшергә киңәш итәм. Бу ата-аналар һәм бала арасындагы мөнәсәбәтләрне озак еллар дәвамында ныгытырга ярдәм итәчәк: аның тәэсирләре, проблемалары турында сөйләшергә онытмагыз. Ышанычлылык шушы вакытларда, хәтта мәктәпкә кадәр дә төзелә. Ләкин, әгәр дә кемдер моны беренче сыйныфка кадәр эшли башламаса, соңыннан якын мөнәсәбәтләр төзергә соң булырга мөмкин. Берәр ата-анага бер ай дәвамында эш йөкләмәсен киметергә, бала белән бергә булыр өчен ял итәргә яки отпуск-отгуллар алырга кирәк булыр иде. Әлбәттә, бу һәркем өчен мөмкин түгел, мәсәлән, бер ата-аналы гаиләләр була. Ул чакта ярдәм сорап туганнарыңа мөрәҗәгать итәргә була.</span> </p> <p> <span style="color: #3d3d3d;">Баланың уку өчен барлык җиһазлары, канцелярия товарлары, спорт формасы булырга тиеш. Көн саен – ачыш көне, ул бар нәрсәгә дә әзер булырга тиеш.</span> </p> <p> <span style="color: #3d3d3d;">Ашау һәм йоклау режимын сакларга кирәк. Йокларга ятканчы, китап укырга була, ләкин ул дулкынландыргыч булмаска тиеш. Беренче айларда, эмоциональ яктан артык йөкләнеш тудырмас өчен, уку көннәрендә чараларга йөрүдән баш тарту яхшырак. Бу театрлар, кино яки хәтта туганнарга бару да булырга мөмкин. Активлыкны, мәсәлән, велосипедта йөрүне яратсак та.</span> </p> <p> </p> <h3> <p> <b><span style="color: #3d3d3d;">Кимсетелгән яшүсмер балаларга ничек булышырга?</span></b> </p> </h3> <p> <span style="color: #3d3d3d;">Бер сыйныфта үзләренең тормыш сценарийлары буенча нык аерылып торган төрле балалар җыела ала, шуңа күрә кайберәүләр сыйныфташларын санга сукмаска мөмкин. Хәтта эзәрлекләүләр дә башлана. Соңгы очракта ата-аналарга шунда ук сыйныф җитәкчесенә, тәрбия бүлеге буенча укытучыга, попечительләр советы, ата-аналар комитеты вәкиленә, социаль педагогка яки психологка хәбәр итәргә кирәк. Мин бу хакта хәбәр итә алган кешеләрнең бөтен исемлеген әйтәм. Бу проблема турында шунда ук язарга кирәк дигән сүз түгел. Әгәр эзәрлекләү дәвам итсә, мәгариф турындагы закон буенча көндезге-читтән торып укуга күчү каралган. Бала сыйныфташлары белән бик сирәк очрашачак. Әлбәттә, башка класска күчереп була, ләкин хәзер алар барысы да диярлек профильле, шуңа күрә бу мөмкин түгел. Башка мәктәпкә күчерү ярдәм итә ала, ләкин проблемалар калырга мөмкин. Баланың табигатен үзгәртмибез, ә башкаларны җәзаларга хокукыбыз юк – кораллар юк. Нәтиҗәдә, учреждениеләр администрациясе рейтингларны төшермәс өчен күп кенә проблемаларны яшерә.</span> </p> <p> <span style="color: #3d3d3d;">Баланың үзенә социаль челтәрләрдә бер-берсенә начар сүзләр язышу бара торган хат алышуларда катнашмаска, дәрестә үзен дөрес тотарга тырышырга кирәк. Провокацияләргә бармаска кирәк дип әйтү җиңел, әмма шулай да тырышырга кирәк. Укытучы таләпләрен үтәү, көн тәртибен һәм мәктәп уставын бозмау сорала. Шул чакта эзәрлекләүче-җинаятьчеләр үзләрен тәртип саклаучылар итеп күрсәтеп, укучының дөрес булмаган тәртибенә төртеп күрсәтә алмаячаклар. Әгәр дә яшүсмер үзе бу кагыйдәләрне үтәргә һәм үз-үзен сакларга теләмәсә, бу шәхси мәктәпкә күчү өчен тагын бер вариант, ләкин бу инде ата-аналарның түләү мөмкинлегенә бәйле. Кызганычка каршы, мәктәп администрациясе техник һәм финанс сәбәпләре аркасында кимсетелгән балалар өчен өстәмә сыйныфлар булдыра алмый, әмма мин мәгариф учреждениеләре җитәкчелегенә мондый мөмкинлек турында уйланырга киңәш итәр идем. Ковидлы чордагы кебек дистанцион укуга күчү – яхшы вариант.</span> </p> <p> <b><span style="color: #3d3d3d;"> </span></b> </p> <h3> <b><span style="color: #3d3d3d;">Көндезге һәм читтән торып уку баланың социализациясенә тәэсир итәчәк?</span></b> </h3> <p> <span style="color: #3d3d3d;">Берәр нәрсә корбан ителә, барлык пунктларны үтәү мөмкин түгел. Социализацияне ул башка ысуллар белән ала ала: спорт секцияләре, музыка мәктәпләре һәм башка урыннар аша. Мәктәпләрдә читләшкән, ябык, бигрәк тә гаджетларда утыручы балалар күп. Алар формаль рәвештә генә җәмәгать мохитендә, ләкин бернинди дуслык бәйләнешләре дә төземиләр. Хәзер дус сыйныфлар аз очрый. Ни өчен балага мәктәпкә барырга һәм хулиганнар арасында аралашырга кирәк, чөнки анда балалар күп булгангамы? Психиканы саклап калу өчен җәмгыятьтән аерылу яхшырактыр, минемчә. Һәркем үзе өчен үз юлын, үзе өчен күбрәк өстенлекләр булган юлны сайлый.</span> </p> <h3> <b><span style="color: #3d3d3d;">Балаларга әле дә билгеләр кирәкме, яисә алар белем алуга комачаулыймы?</span></b> </h3> <p> <span style="color: #3d3d3d;">Биш баллы шкала инде артык искергән. Ләкин кешеләргә барыбер бәяләү кирәк, ансыз булмый. Билгеләр урынына башка нәрсә сорала: сәяхәтләр, бүләкләр, ташламалар, бала йөрергә теләгән курсларга җайланма. Система катлаулы, аны эшләп чыгарга беркем дә алынмаячак. Мин моңа кадәр 3(4) дигән билге куя идем. Эш өчлелек, әмма дүртлегә якын, бала дөрес юнәлештә бара. Аннары ул 4(3)легә яза ала – дүртле, әмма йомшак. Шулай итеп балалар үз динамикасын күзәтә алырлар иде. Системаны үзгәртергә кирәк, әмма башта ниндидер мәктәпләрдә экспериментлар үткәрү сорала.</span> </p>

2023-09-01T17:46:00+0300