Айгөл Латыйпова: «Җәяүлеләрнең шәһәрнең бер башыннан икенчесенә яшелләндерелгән территорияләр буйлап барып җитү мөмкинлеге булырга тиеш»

Айгөл Латыйпова: «Җәяүлеләрнең шәһәрнең бер башыннан икенчесенә яшелләндерелгән территорияләр буйлап барып җитү мөмкинлеге булырга тиеш»

Казанның паркларында һәм скверларында масштаблы мәдәни программа белән быел 8 нче җәйге сезон алып барыла, ул 30 иҗтимагый киңлекне колачлый. 8 ел эшләү дәверендә Казан паркларында 10 меңнән артык чара узган, аларда миллионлаган шәһәр халкы һәм кунаклары булган. Шул вакыт эчендә Парклар һәм скверлар дирекциясе штаты тугыздан алтмыш кешегә кадәр үсткән. Учреждение киңлекләрнең чисталыгын һәм мәдәни тулылыгын күзәтеп кенә калмый, яңа объектлар төзүдә дә катнаша. Ел саен учреждение тәҗрибәсен үзләштерергә Россиянең төрле почмакларыннан 60 тан артык делегация килә. 28 июльдә туган көнен билгеләп үтүче Дирекция җитәкчесе Айгөл Латыйпова KZN порталына биргән интервьюсында быел Дирекциягә нинди җәмәгать киңлекләре кушылачагы, җәйге сезон һәм яраткан парклары турында сөйләде.<br> <h3>«Безне җитди оешма буларак кабул итмәделәр. Безне ярты елдан ябылачаклар, дип сөйләделәр»</h3> <b><i>Айгөл Фәритовна, шәһәргә Казанның Парклар һәм скверлар дирекциясе кирәклеге кайчан аңлашылды?</i></b><br> <br> 2015 елда иҗтимагый киңлекләрне үстерү буенча республика программасы башланды. Берникадәр вакыттан соң парклар төзүнең аз булуы, аларны карап тотарга һәм актив тормыш белән тулыландырырга кирәклеге аңлашылды. Казанда Парклар һәм скверлар дирекциясен төзү турындагы карар 2017 елда кабул ителгән иде, парк идарәчесе вазыйфасына беренче конкурс уздырылган. Шул вакытта беренче тапкыр Казанда гына түгел, Россиядә дә барлыкка килгән.<br> <br> Тулаем алганда, Казан Парклар һәм скверлар дирекциясе кебек структура эшли башлаган беренче шәһәр булды. Башкалада «Мосгорпарк» бар, әмма шул ук вакытта һәр киңлектә үз дирекциясе эшли. Мәсәлән, Мәскәүнең Горький паркы штатында 500 гә якын кеше, шул ук вакытта эчтәлек буенча бөтен эш подряд оешмаларына бирелгән. Һәм бу әле бер генә парк турында сүз, бездә бит парклар 38, ә штатта нибары 65 кеше эшли.<br> <br> <b><i>Сезнең фикерегезчә, берничә ел дәвамында Дирекция ничек үзгәрде?</i></b><br> <br> Без барлыкка килгәндә, безне җитди оешма дип санамадылар. Безне ярты елдан ябылачаклар, диделәр. Ләкин без чыннан да максатка омтылучан. Артка борылып карасам, безнең эш төрен баштан ук шулай тасвирлый алам. Бу 8 ел эчендә Дирекция гаять зур үзгәрешләр кичерде. Без Горки-Әмәт урманында 20 кв.м мәйданлы бер кабинетны биләгән тугыз хезмәткәрдән башладык. Хәзер безнең штат 65 кешегә кадәр үсте, бүген шәһәрнең төрле нокталарында һәм урамнарында офислар эшли: «Черек күл» паркыннан һәм Профсоюз урамыннан «Казан» Гаилә үзәгенә кадәр, «Салават Күпере» торак комплексы янындагы паркта һәм Горки-Әмәт урманында.<br> <br> Әле 2019 елга кадәр үк без киңлекләр төзелешендә катнашмый идек, хәзер исә без бу процесска иҗтимагый фикер алышулар һәм проектлау этабыннан кертелдек. Төзелеш вакытында безнең команда авторлык күзәтчелеген алып бара, һәр кече архитектура җиһазларын, тоташтыру нокталарын һәм барлык эш барышын тикшерә. Бу безнең территорияләр күзәтүчеләре буларак эшебезне җиңеләйтә. Әлбәттә, безнең тәҗрибә һәм тикшерү бик мөһим, әмма монда команда тагын да зуррак роль уйный. Бездә булганның барысын да эшләргә әзер кешеләр җыелды.<br> <br> <b><i>Парк идарәчеләре нәрсә белән шөгыльләнә, аларның ихтыяҗы нәрсәдә?</i></b><br> <br> Казан дирекциясе алыштыргысыз, безнең 20 парк идарәчесе берьюлы дүрт функция башкара: карап тоту һәм төзәтү, мәдәни тулыландыру, эшмәкәрләр белән эшләү һәм шәһәр халкы белән аралашу. Мин һәрвакыт хезмәттәшләремә алар — үз киңлекләренең директорлары, дип әйтәм. Парк идарәчеләре барлык вакыйгалардан хәбәрдар: чәчәк түтәлләрендә үсемлекләрнең чәчәк атуы, ничә эшмәкәрнең сәүдәгә басуы, паркта нинди бергәлекләр барлыгы һб.<br> <br> Парк идарәчеләре белән аралашуга теләсә кайсы кеше керә ала, паркларда аларны махсус эш киемнәре буенча җиңел танып була. Шуңа күрә, парк буйлап барганда, кеше хокук бозу яки җитешсезлек сизсә, аны «Халык контроле»нә җибәрмичә, парк идарәчесенә турыдан-туры мөрәҗәгать итәргә мөмкин. Беренчедән, бу проблеманы күпкә тизрәк хәл итәчәк. Икенчедән, безнең зур структурада килештерүнең тагын бер зур тармагы барлыкка килмәячәк.<br> <br> Дирекция — ул куәтле мәктәп, анда һәр парк идарәчесе остара, көн саен төрле бурычларны үти: төзелеш, чаралар үткәрү һәм шул чараларны таныту, эшмәкәрләр белән эшләү, хисап бирү. Бик күп оешмалар соңыннан безнең хезмәткәрләрне үзләренә кабул итә, һәм без аларның үсешенә шат.<br> <br> <b><i>Сез хезмәт күрсәтү турында әйттегез. Шәһәр халкын һәм кунакларын иҗтимагый киңлекләр нәрсә белән тәэмин итә ала?</i></b><br> <br> Бүген парк — ул йөреп кайту урыны гына түгел, ул очрашу үткәрергә, кофе эчәргә яки ризык капкалап алырга мөмкин булган киңлек. Шуңа күрә халыкның сыйфатлы продуктны паркта ук алуы мөһим. Ял оештыруда без гастрономия культурасын үстерүгә зур басым ясыйбыз һәм эшмәкәрләр өчен югары план куябыз. Мәсәлән, Горки-Әмәт урманында, «Елмай» балалар паркында һәм «Салават Күпере» торак комплексында тулаем кафелар эшли. Күз алдына китерүе кыен, әмма шәһәрнең иҗтимагый киңлекләрендә мондый формат 2020 елга кадәр булмаган. Ләкин алга таба үсәр урын бар.<br> <br> Ел саен без 70ләп аукцион үткәрәбез һәм шәһәр эшмәкәрләренә анда катнашырга тәкъдим итәбез. Мин әйткәнчә, безгә үсәргә һәм ниндидер яңалыкны сынап карарга кирәк, шуңа күрә без эшмәкәрләрдән гадәти булмаган тәкъдимнәргә шат. Мәсәлән, узган елга кадәр паркларда бер генә вегетариан кафесы да булмаган, хәтта шәһәр буенча да алар бүген бик күп түгел. «Казан» Гаилә үзәге янында карамельдән чәкчәк һәм соя итеннән өчпочмаклар белән беренче вегетариан кафесы ачылгач, халык ничек моны кабул итәчәген белмәдек. Өстәвенә «Казан» үзәген туристлык Мәккәсе белән чагыштырырлык, һәм монда массакүләм продукт кирәк иде. Шуңа да карамастан, кафе үз кунагын тапты.<br> <h3>«Казанда Россиядә беренче булган инерцион җиһазлар урнаштырылган балалар мәйданчыгы барлыкка килде»</h3> <b><i>Быел дирекциягә нинди яңа иҗтимагый киңлекләр кушылачак?</i></b><br> <br> Бүгенге көндә без 300 гектар мәйданлы 38 парк белән идарә итәбез. Быел Серов һәм Зур Акчарлак күле урамнарындагы бульварның икенче чираты төзелеп бетә. Шулай ук июнь башында Г.Камал исемендәге яңа театр янында парк ачылды, андагы балалар мәйданчыгында искиткеч объект, Россиядә беренче булган инерцион җиһазлар –2,5 метр биеклектәге челән барлыкка килде. Бала челән эченә махсус арканнар буенча керә һәм билгеле бер бауларны тарткалап, канатларын болгый һәм һава белән инерция исәбенә чайкала ала.<br> <br> <b><i>Җиһазлар турында сөйләгәндә, хезмәткәрләр аның канәгатьләнерлек хәлдә булуын ничек аңлый?</i></b><br> <br> Дирекция парк һәм скверлардагы барлык җиһазларның сакланышын күзәтә. Безнең бурыч — ватылуны күреп алу, киңлекне киртәләү, ә аннары үзебезгә кирәкле детальне табып алыштыру. Әгәр дә бу ниндидер җитди бозык булса, моны хәл итә торган подрядчыны тиз табарга тиеш. Тулаем алганда, җиһазның куллануга яраклымы-юкмы икәнен аңлау өчен махсус белемгә ия булырга кирәк. Күптән түгел безгә Кырымнан белгеч Александр Тен килде, Россиядә балалар мәйданчыкларын тоту буенча бердәнбер белгечләрнең берсе. Ул алты парктагы мәйданчыкларга белгеч бәяләмәсе ясады, безгә ремонт ясарга кирәк дигән нәтиҗә бирде. Барлык парк идарәчеләре да махсус укытулар узды. Алар эшләрнең планын төзегәннәр һәм аларны башкара башлаганнар.<br> <br> <b><i>Инклюзив мохит ничек шәһәр паркларының бер өлешенә әверелде?</i></b><br> <br> Без 2021 елдан паркларда инклюзив мохитне актив үстерә башладык. Бүген безнең эш Серов урамындагы бульвар белән генә чикләнми, аның беренче чираты узган ел ачылды. Безнең барлык чараларыбыз мөмкин кадәр инвалидлыкның төрле формалары булган кешеләр өчен җайлаштырылган. Мәсәлән, кино күрсәтүләр өчен без тифлоаңлатучыларны җәлеп итәбез, ә лекцияләр яки экскурсияләр өчен сурдотәрҗемә оештырабыз.<br> <br> Инклюзив җиһазлар Кече Акчарлак күлендә, Лядский бакчасында, «Салават Күпере» торак комплексы янындагы паркта һәм башка җәмәгать урыннарында урнаштырылган. Әмма Серов урамында бульвар барлыкка килгәнче шәһәрдә аерым инклюзив киңлек булмаган. Аны инвалидлар өчен тулысынча җайлаштыру идеясе безнең мэрыбыз Илсур Рәис улыныкы иде.<br> <br> Бульвар төзелеше башланырга ике ел кала без «Игелекле Казан» АКО белән берлектә Төрле формадагы инвалидлар, шулай ук аутистик спектрның бозылуы булган һәм БЦП белән авыручы балаларның ата-аналары белән очрашулар уздырдык. Мәсәлән, бульварда балалар өчен кресло-кәнәфиләр өчен таулар каралган. Паркны проектлау этабында ата-аналар белән алдан аралашу нәтиҗәсендә без терәк-хәрәкәт аппараты үсеше үзенчәлекләре булган балалар өчен аннан йомшак һәм уңайлы төшү ихтыяҗын ачыклый алдык. Мондый киңлекләр җәмгыятьтә кайгыртучанлыкны үстерү һәм бергәлекләрне берләштерү өчен кирәк, бу исә аларның бергә уңайлы яшәүләренә ярдәм итә.<br> <br> <b><i>Сезонлы чаралар һәм төрле проектлар концепциясен төзүдә кем катнаша?</i></b><br> <br> Бездә иҗади өлеш өчен генә җавап бирә торган кеше юк. Сезонлы чаралар концепциясен төзүдә бөтен штат катнаша диярлек: барыбыз бергә анализлыйбыз, юнәлешне билгелибез, ә аннары чараларны җепкә мәрҗәннәр кебек тезәбез. Аннары һәр чарага хисап санаучы, подрядчылар эзләүче, сату-алу оештыручы җаваплы затлар беркетелә.<br> <br> Шул ук вакытта белгеч вазифасы аның иҗат эшендә катнашачакмы һәм чараны җитәкләячәкме икәнлегенә берничек тә йогынты ясамый. Бездә бер мисал бар иде, ул вакытта электрон документ әйләнеше буенча белгеч Зилә Гомәрова «Паркларда Stand Up» проектын оештырды, ул паркларда менә инде дүртенче ел яши һәм меңләгән мәзәк сөючеләрне җыя. Быел җәй без проект идеясен яңарттык — анда танылган шәхесләр катнашты. Чара 19 июльдә Черек күлдә узды һәм 3 меңнән артык кешене җыйды.<br> <br> <b><i>Паркны шәһәр халкы һәм кунаклары арасында нәрсә таныта?</i></b><br> <br> Паркнынң урыны мөһим роль уйный. Мисал өчен, «Черек күл» паркы җәяүлеләр хәрәкәте үзәгендә урнашуы аркасында танылды. Шулай ук иҗтимагый киңлекне программа белән тулыландыру мөһим. Әгәр чара кызыклы булса, аны еш кына социаль челтәрләрдә урын тамгасы белән искә алалар. Әлбәттә, инфраструктура: кафе, сувенир кибетләре, прокат пунктлары һәм башкалар. Паркта активлык күбрәк булган саен, шунда күбрәк киләләр.<br> <br> <b><i>Дог-френдли халык өчен мохит ничек үскән һәм бүгенге көндә этләр белән нинди паркларда йөрергә мөмкин? Җиһазлар бармы?</i></b><br> <br> Бүген шәһәрнең барлык иҗтимагый киңлекләренә йорт хайваннары белән Дирекция идарәсендәге 13 паркка бару мөмкинлеге бар, этләр белән шөгыльләнү һәм уеннар өчен махсус инфраструктура зоналары бар — бу төрле кинология фәннәре буенча күнегүләр өчен махсус җиһазлар белән әйләндереп алынган территорияләр. Моннан тыш, паркларда даими рәвештә этләр үрчетү мәдәниятен үстерү өчен вакыйгалар уза: гомуми өйрәтү курсы, аджилити, ноузворк, эзләү эшләре.<br> <h3>«Минем хезмәткәрләрем — 90% уңыш, тотрыклылык, тынычлык»</h3> <b><i>Сез илһамны кайдан аласыз?</i></b><br> <br> Минем гаилә — минем тормышымның бизәге. Алар минем төп таянычым һәм таянычым.<br> <br> Һәм әлбәттә — Дирекция командасы. Минем хезмәткәрләрем — 90% уңыш, тотрыклылык, тынычлык. Безне беренче чиратта иҗади команда буларак билгеләүләренә карамастан, безнең эш бик җаваплы. Без күңел ачулар өчен генә түгел, ә кунакларыбызның парклардагы иминлеге өчен дә җавап бирәбез.<br> <br> <b><i>Шәһәрдә сезнең иң яраткан паркыгыз яки скверыгыз нинди? Сезне кайсы киңлектә ешрак күрергә мөмкин?</i></b><br> <br> Минем яраткан паркым — «Крылья советов». Чөнки мин совет архитектурасы тарафдары, күбрәк яшеллек булган җирне яратам.<br> <br> Ә барыннан да бигрәк мин «Черек күл» паркында вакытымны үткәрәм, монда офисның бер өлеше урнашкан, анда очрашулар һәм төп вакыйгалар уза. Тагын мине еш кына «Салават Күпере» торак комплексы янындагы паркта очратырга мөмкин, анда мин балалар белән йөрим. Алар анда еш кына барырга телиләр.<br> <br> <b><i>Казанлыларның парк культурасы ничек үзгәрде?</i></b><br> <br> Парк культурасы үсеше күрсәткечләренең берсе казанлыларның территорияләрне үзләренә «үзләштерә» башлавы булды. Хәзер халык читтән күзәтүчеләр генә түгел, ә парк территориясендәге барлык процессларның тулаем катнашучылары. Алар безнең өчен күз һәм колак булып хезмәт итә, безгә хаталарны күрсәтә һәм кисәтүләр ясый, вакыйгалар һәм проектлар өчен үз фикерләрен тәкъдим итә, бергәлекләргә берләшә. Болар барысы да аларның битараф булмавы һәм шәһәр киңлекләре турында кайгырту дәрәҗәсе турында гына сөйли.<br> <br> <b><i>5 елдан соң сез Казанның парк һәм скверларын нинди итеп күрәсез? Алар ничек үзгәрергә тиеш?</i></b><br> <br> Ким дигәндә без хәзерге халәтебезне сакларга тиеш, чөнки хәзерге вакытта бик күп көч куела. Әгәр дә киңлекләрне карап тормасаң, алар бик тиз яраксыз хәлгә киләчәк.<br> <br> Икенчедән, шәһәр шау-шуыннан коткарып кала торган һәм уңайлы булган яшеллекләр күбрәк булырга тиеш. Яшел каркас турындагы тарих хәзер болай гына барлыкка килми, җәяүлеләрнең шәһәрнең бер башыннан икенчесенә яшелләндерелгән территорияләр буенча барып җитү мөмкинлеге булырга тиеш.<br> <br> Бәлки, безгә зур мәдәният һәм ял паркларын азрак төзергә кирәктер, чөнки зур чаралар уздыру өчен урыннар җитәрлек. Яшел элемтәләр турында уйларга һәм шәһәрдә транспортны түгел, ә кешене беренче урынга куярга кирәк. Дөньяда югары урбанизацияләнгән, әмма шул ук вакытта агачлар, куаклар, күпьеллык чәчәкләр белән куе утыртылган шәһәрләрнең мисаллары күп. Шул ук вакытта бу парк тарихы гына түгел, шул исәптән автомобиль юл сызыклары, эре юл чишелешләре, гомуми файдаланудагы юллар да. Бу зур шәһәрдә яшәүчегә «кислород белән туенырга» һәм өенә ял итеп кайтырга мөмкинлек бирә. Менә, минем уйлавымча, 5-10 елдан Казан шундый булырга тиеш.<br>

2025-07-25T15:20:07+0300