Кардиолог Лия Горнаева: «Кешенең йөрәк-кан тамырлары системасы иминлеге уңай эмоцияләрдән башка мөмкин түгел»

2021 елда Татарстанда кан әйләнеше системасы авыруларыннан үлүчеләр саны 57% ка кимегән.

Фото: «Төбәкара клиник-диагностика үзәге» дәүләт автоном сәламәтлек саклау учреждениесе архивы

(Казан шәһәре KZN.RU 29 нчы сентябрь, Диана Жиленкова). 29 нчы сентябрь Бөтендөнья йөрәк көне буларак билгеләп үтелә. Бүгенге көндә Татарстан кан әйләнеше системасы авыруларыннан үлүчеләр санын киметү буенча барлык Россия программаларын уңышлы гамәлгә ашыра. 2021 елда республикада бу күрсәткеч 57% ка кимегән, ә соңгы 3 елда кискен коронар синдромыннан үлүчеләр саны – 14% ка.

Гомумән алганда, йөрәк авырулары 20 елдан артык бөтен дөньяда үлемнең төп сәбәбе булып тора. Россиядә йөрәк-кан тамырлары системасы авырулары белән ир-атларның 32% ы һәм хатын-кызларның 23% ы интегә. Казанда гына да диспансер исәбендә 171 меңгә якын кеше тора, иң киң таралган диагнозлар: гипертоник йөрәк авыруы, ишемик йөрәк авыруы, стенокардия, цереброваскуляр авыру (инсульт) һәм артериаль гипертония. «Россиядә дә, республикада да йөрәк-кан тамырлары авырулары санын киметү бурычы куелган, без бар көчебез белән ирешергә омтылган максатчан саннар бар», – ди Төбәкара клиник-диагностика үзәгенең сырхауханә бүлеге мөдире, табиб-кардиолог Лия Горнаева.

Риск төркемендә – аз хәрәкәтләнүчән кешеләр, тәмәке һәм алкоголь яратучылар

Йөрәк – кеше органнарының һәм системаларының туклануын һәм яшәешен тәэмин итүче төп орган. «Кеше организмы бик уникаль, – дип ассызыклый Лия Горнаева. – Ләкин йөрәк – аның двигателе, моторы. Ул туклану белән тәэмин итә һәм безнең организмның барлык органнары һәм системалары белән үзара бәйләнештә тора. Йөрәк-кан тамырлары системасының эшләве үз чиратында гормональ, нерв, эндокрин һәм башка системаларда өзеклекләр булмауга да бәйле. Йөрәк-кан тамырлары системасы иминлеге кешенең уңай эмоцияләреннән, фикер эшчәнлегеннән башка мөмкин түгел. Аны насос функциясен генә башкара торган механик корал итеп кабул итү мөмкин түгел. «Йөрәк – тиз сафтан чыгучы орган, ул тибә» дигән яхшы гыйбарә бар, шуңа күрә безнең кәефкә, кичерешләргә, эмоциональ фонга йогынты ясый алган бөтен нәрсә анда да чагылыш табарга мөмкин».

Белгеч сүзләренә караганда, 55 яшьтән өлкәнрәк ир-атларда һәм 65 яшьтән өлкәнрәк хатын-кызларда йөрәк-кан тамырлары авырулары куркынычы арта. Өстәвенә, билгеле бер чорга кадәр хатын-кызлар гормональ фон үзенчәлекләре аркасында бу чирләрдән азрак интегә, әмма яшь барган саен бу куркынычлар ир-атларныкы белән тигезләшә. «Кызганычка каршы, хәзер йөрәк проблемалары «яшәрә». Миокард инфаркты яшьләрдә дә очрый», - дип игътибар итә Лия Горнаева.

Риск төркеменә аз хәрәкәтчән тормыш рәвеше алып бара торган һәм артык гәүдә авырлыгы булган кешеләр керә. Тәмәке тарту, исерткеч эчемлекләр куллану, стресслар һәм, соңгы елларда расланганча, күп күләмдә углеводлар, аерым алганда баллы газлы эчемлекләр куллану тискәре йогынты ясый. «Нәсел, җенес һәм яшь – тәэсир итеп булмый торган факторлар», – дип билгели кардиолог. – Ләкин хәрәкәт активлыгын арттырырга, тәмәке тартудан һәм артык ашаудан тыелырга, стресска каршы тору өстендә эшләргә мөмкин. Без начар гадәтләребез өчен түлибез».

Белгеч көн саен җәяү йөрергә, җитәрлек йокларга, стрессларны киметергә яки аларны контрольдә тотарга өйрәнергә киңәш итә. Шулай ук тән массасы индексын m/h2 формуласы буенча исәпләргә мөмкин, анда m – килограммда тән авырлыгы, h – метрларда буй. Нәтиҗә 25 тән артмаска тиеш. Кан басымы һәм глюкоза дәрәҗәсен тикшереп торырга, күтәрелгән очракта табибка мөрәҗәгать итәргә кирәк.

Инсульт һәм инфаркт – организм өчен афәт

Иң куркыныч халәтләрнең берсе – миокард инфаркты һәм баш мие кан әйләнешенең кискен бозылуы (инсульт), бу организм өчен чын афәт. Инсульт – баш миенең кискен бозылуы. Авыруның мотор активлыгы (кагыйдә буларак, тәннең бер ягындагы аяк-кулларга зыян килә, йөз асимметриясе бозыла), аң, сөйләм, күрү, хәтер бозылырга мөмкин. Миокард инфаркты вакытында йөрәк җәрәхәтләнә. Беренче билге – күкрәк авырту.

Бу җәрәхәтләр ашыгыч ярдәм күрсәтүне таләп итә торган кичектергесез ситуация булып тора. «Һичшиксез, профессионалларны, ашыгыч ярдәмне чакырырга кирәк, һәм мөмкин кадәр тизрәк. Табиблар килгәнче, пациентны тигез өслеккә салырга, тынычлыкны тәэмин итәргә тырышырга кирәк. Әгәр мөмкинлек булса, кан басымын үлчәргә», – киңәш бирә кардиолог.

Лия Горнаева сүзләренчә, инфаркт яки инсульттан соң тернәкләнү процессы органның җәрәхәтләнү дәрәҗәсенә һәм аңа күрсәтелгән ярдәмгә бәйле булачак. Табибларның төп бурычы – пациентны актив тормышка кайтару һәм инвалидлыкны булдырмый калу. Инсульт булганда бу аеруча мөһим, чөнки кеше хәтта үз-үзенә хезмәт күрсәтү күнекмәләрен дә югалта ала. Соңгы елларда медицина үсеше, югары технологияле дәвалау ысулларын, заманча дару чараларын һәм реабилитация программаларын куллану дәвалауда бу максатларга ирешергә мөмкинлек бирә. Тернәкләнү вакыты органның зарарлану дәрәҗәсенә карап 3-4 айдан бер елга кадәр дәвам итә.

4D принцибы: хәрәкәт, диета, басым, рухи баланс

Табибка кичектергесез һәм планлы мөрәҗәгать итү өчен дәлилләр бар, дип аңлата Лия Горнаева. Әгәр күкрәк сөяге артында яки күкрәк читлегенең сул яртысында интенсив авырту 15-20 минут дәвамында узмаса, ашыгыч ярдәм бригадасын чакыртырга кирәк.

Белгечкә планлы мөрәҗәгать итү өчен кан басымын күтәрү сәбәп булырга мөмкин. «Аны норма чикләрендә тоту өчен кан басымы дәрәҗәсен үлчәргә һәм белергә кирәк. 140 ка 90 һәм аннан да югарырак – бу я терапевтка, я кардиологка мөрәҗәгать итү өчен сәбәп. Кичектергесез рәвештә артериаль басымны коррекцияләү кирәк!»,- дип киңәш итә табиб.

Пациентлар холестерин дәрәҗәсен дә контрольдә тотарга тиеш. Бу атеросклероз үсешен булдырмаска яки туктатырга ярдәм итә ала. Әлеге авыру кайчагында, тамырларда кан әйләнеше бозылганчыга кадәр, симптомсыз уза. «Башлангыч атеросклероз үзен сиздерми, кешеләр шуңа игътибар итми. Мондый үзгәрешләр еллар дәвамында тупланырга мөмкин. Әгәр кеше югары хәрәкәт активлыгына ия булса, артык авырлыгы, кан басымы дәрәҗәсе югары булмаса, глюкоза һәм холестерин күтәрелмәсә, бу авырулар куркынычы минималь», – дип билгеләп үтә Лия Горнаева. Ориентир буларак 4D принцибына таянырга кирәк: хәрәкәт, диета, басым, рухи баланс.

Медицинага ярдәм итәргә, дәваларга һәм өмет бирергә теләүчеләр килә

Лия Горнаева 1996 елда «Дәвалау эше» белгечлеге буенча Казан дәүләт медицина университетын тәмамлый. Ул кардиолог булырга соңгы курсларда карар кыла. Югары уку йортыннан соң яшь белгеч кардиология диспансерында эшли башлый, ә 2011 елда пациентларны Төбәкара клиник-диагностика үзәгендә кабул итә башлый. Ике елдан соң медицина учреждениесенең сырхауханә бүлеге мөдире итеп билгеләнә.

«Үз һөнәремне яратам! Медицинага ярдәм итәргә, дәваларга һәм өмет бирергә, һөнәри белемнәрен һәм кешелек сыйфатларын кулланырга теләүчеләр килә. Бу даими хезмәт һәм һөнәрдә камилләшү, ләкин без эшнең нәтиҗәләрен күрәбез, пациент терелә икән, бу төп җиңү! Кардиологиядә генә түгел, гомумән, һөнәрдә дә авыруларның сәбәпләрен эзлиләр. Без һәрвакыт «ни өчен?», «бу ничек булды?» һәм «нишләргә кирәк?» дигән сораулар куябыз. Авыруга йогынты ясау өчен сәбәпләр һәм мөмкинлек табарга тырышабыз. Мин моны үз һөнәремдә инде 26 ел дәвамында эшлим», - дип нәтиҗә ясады кардиолог.

Шулай ук укыгыз

Барлык яңалыклар

<p> </p> <div class="detail-picture"> <img src="https://kzn.ru/upload/iblock/dc6/KZN-1711-870.jpg"> <p class="detail-picture__caption"> Фото: «Төбәкара клиник-диагностика үзәге» дәүләт автоном сәламәтлек саклау учреждениесе архивы </p> </div> <p> (Казан шәһәре KZN.RU 29 нчы сентябрь, Диана Жиленкова). 29 нчы сентябрь Бөтендөнья йөрәк көне буларак билгеләп үтелә. Бүгенге көндә Татарстан кан әйләнеше системасы авыруларыннан үлүчеләр санын киметү буенча барлык Россия программаларын уңышлы гамәлгә ашыра. 2021 елда республикада бу күрсәткеч 57% ка кимегән, ә соңгы 3 елда кискен коронар синдромыннан үлүчеләр саны – 14% ка. </p> <p> Гомумән алганда, йөрәк авырулары 20 елдан артык бөтен дөньяда үлемнең төп сәбәбе булып тора. Россиядә йөрәк-кан тамырлары системасы авырулары белән ир-атларның 32% ы һәм хатын-кызларның 23% ы интегә. Казанда гына да диспансер исәбендә 171 меңгә якын кеше тора, иң киң таралган диагнозлар: гипертоник йөрәк авыруы, ишемик йөрәк авыруы, стенокардия, цереброваскуляр авыру (инсульт) һәм артериаль гипертония. «Россиядә дә, республикада да йөрәк-кан тамырлары авырулары санын киметү бурычы куелган, без бар көчебез белән ирешергә омтылган максатчан саннар бар», – ди Төбәкара клиник-диагностика үзәгенең сырхауханә бүлеге мөдире, табиб-кардиолог Лия Горнаева. </p> <h3> Риск төркемендә – аз хәрәкәтләнүчән кешеләр, тәмәке һәм алкоголь яратучылар </h3> <p> Йөрәк – кеше органнарының һәм системаларының туклануын һәм яшәешен тәэмин итүче төп орган. «Кеше организмы бик уникаль, – дип ассызыклый Лия Горнаева. – Ләкин йөрәк – аның двигателе, моторы. Ул туклану белән тәэмин итә һәм безнең организмның барлык органнары һәм системалары белән үзара бәйләнештә тора. Йөрәк-кан тамырлары системасының эшләве үз чиратында гормональ, нерв, эндокрин һәм башка системаларда өзеклекләр булмауга да бәйле. Йөрәк-кан тамырлары системасы иминлеге кешенең уңай эмоцияләреннән, фикер эшчәнлегеннән башка мөмкин түгел. Аны насос функциясен генә башкара торган механик корал итеп кабул итү мөмкин түгел. «Йөрәк – тиз сафтан чыгучы орган, ул тибә» дигән яхшы гыйбарә бар, шуңа күрә безнең кәефкә, кичерешләргә, эмоциональ фонга йогынты ясый алган бөтен нәрсә анда да чагылыш табарга мөмкин». </p> <p> Белгеч сүзләренә караганда, 55 яшьтән өлкәнрәк ир-атларда һәм 65 яшьтән өлкәнрәк хатын-кызларда йөрәк-кан тамырлары авырулары куркынычы арта. Өстәвенә, билгеле бер чорга кадәр хатын-кызлар гормональ фон үзенчәлекләре аркасында бу чирләрдән азрак интегә, әмма яшь барган саен бу куркынычлар ир-атларныкы белән тигезләшә. «Кызганычка каршы, хәзер йөрәк проблемалары «яшәрә». Миокард инфаркты яшьләрдә дә очрый», - дип игътибар итә Лия Горнаева. </p> <p> Риск төркеменә аз хәрәкәтчән тормыш рәвеше алып бара торган һәм артык гәүдә авырлыгы булган кешеләр керә. Тәмәке тарту, исерткеч эчемлекләр куллану, стресслар һәм, соңгы елларда расланганча, күп күләмдә углеводлар, аерым алганда баллы газлы эчемлекләр куллану тискәре йогынты ясый. «Нәсел, җенес һәм яшь – тәэсир итеп булмый торган факторлар», – дип билгели кардиолог. – Ләкин хәрәкәт активлыгын арттырырга, тәмәке тартудан һәм артык ашаудан тыелырга, стресска каршы тору өстендә эшләргә мөмкин. Без начар гадәтләребез өчен түлибез». </p> <p> Белгеч көн саен җәяү йөрергә, җитәрлек йокларга, стрессларны киметергә яки аларны контрольдә тотарга өйрәнергә киңәш итә. Шулай ук тән массасы индексын m/h2 формуласы буенча исәпләргә мөмкин, анда m – килограммда тән авырлыгы, h – метрларда буй. Нәтиҗә 25 тән артмаска тиеш. Кан басымы һәм глюкоза дәрәҗәсен тикшереп торырга, күтәрелгән очракта табибка мөрәҗәгать итәргә кирәк. </p> <h3> Инсульт һәм инфаркт – организм өчен афәт </h3> <p> Иң куркыныч халәтләрнең берсе – миокард инфаркты һәм баш мие кан әйләнешенең кискен бозылуы (инсульт), бу организм өчен чын афәт. Инсульт – баш миенең кискен бозылуы. Авыруның мотор активлыгы (кагыйдә буларак, тәннең бер ягындагы аяк-кулларга зыян килә, йөз асимметриясе бозыла), аң, сөйләм, күрү, хәтер бозылырга мөмкин. Миокард инфаркты вакытында йөрәк җәрәхәтләнә. Беренче билге – күкрәк авырту. </p> <p> <img width="870" src="https://kzn.ru/upload/iblock/c39/KZN-1710-870.jpg" height="579"><br> </p> <p> Бу җәрәхәтләр ашыгыч ярдәм күрсәтүне таләп итә торган кичектергесез ситуация булып тора. «Һичшиксез, профессионалларны, ашыгыч ярдәмне чакырырга кирәк, һәм мөмкин кадәр тизрәк. Табиблар килгәнче, пациентны тигез өслеккә салырга, тынычлыкны тәэмин итәргә тырышырга кирәк. Әгәр мөмкинлек булса, кан басымын үлчәргә», – киңәш бирә кардиолог. </p> <p> Лия Горнаева сүзләренчә, инфаркт яки инсульттан соң тернәкләнү процессы органның җәрәхәтләнү дәрәҗәсенә һәм аңа күрсәтелгән ярдәмгә бәйле булачак. Табибларның төп бурычы – пациентны актив тормышка кайтару һәм инвалидлыкны булдырмый калу. Инсульт булганда бу аеруча мөһим, чөнки кеше хәтта үз-үзенә хезмәт күрсәтү күнекмәләрен дә югалта ала. Соңгы елларда медицина үсеше, югары технологияле дәвалау ысулларын, заманча дару чараларын һәм реабилитация программаларын куллану дәвалауда бу максатларга ирешергә мөмкинлек бирә. Тернәкләнү вакыты органның зарарлану дәрәҗәсенә карап 3-4 айдан бер елга кадәр дәвам итә. </p> <h3> 4D принцибы: хәрәкәт, диета, басым, рухи баланс </h3> <p> Табибка кичектергесез һәм планлы мөрәҗәгать итү өчен дәлилләр бар, дип аңлата Лия Горнаева. Әгәр күкрәк сөяге артында яки күкрәк читлегенең сул яртысында интенсив авырту 15-20 минут дәвамында узмаса, ашыгыч ярдәм бригадасын чакыртырга кирәк. </p> <p> Белгечкә планлы мөрәҗәгать итү өчен кан басымын күтәрү сәбәп булырга мөмкин. «Аны норма чикләрендә тоту өчен кан басымы дәрәҗәсен үлчәргә һәм белергә кирәк. 140 ка 90 һәм аннан да югарырак – бу я терапевтка, я кардиологка мөрәҗәгать итү өчен сәбәп. Кичектергесез рәвештә артериаль басымны коррекцияләү кирәк!»,- дип киңәш итә табиб. </p> <p> Пациентлар холестерин дәрәҗәсен дә контрольдә тотарга тиеш. Бу атеросклероз үсешен булдырмаска яки туктатырга ярдәм итә ала. Әлеге авыру кайчагында, тамырларда кан әйләнеше бозылганчыга кадәр, симптомсыз уза. «Башлангыч атеросклероз үзен сиздерми, кешеләр шуңа игътибар итми. Мондый үзгәрешләр еллар дәвамында тупланырга мөмкин. Әгәр кеше югары хәрәкәт активлыгына ия булса, артык авырлыгы, кан басымы дәрәҗәсе югары булмаса, глюкоза һәм холестерин күтәрелмәсә, бу авырулар куркынычы минималь», – дип билгеләп үтә Лия Горнаева. Ориентир буларак 4D принцибына таянырга кирәк: хәрәкәт, диета, басым, рухи баланс. </p> <h3> Медицинага ярдәм итәргә, дәваларга һәм өмет бирергә теләүчеләр килә </h3> <p> Лия Горнаева 1996 елда «Дәвалау эше» белгечлеге буенча Казан дәүләт медицина университетын тәмамлый. Ул кардиолог булырга соңгы курсларда карар кыла. Югары уку йортыннан соң яшь белгеч кардиология диспансерында эшли башлый, ә 2011 елда пациентларны Төбәкара клиник-диагностика үзәгендә кабул итә башлый. Ике елдан соң медицина учреждениесенең сырхауханә бүлеге мөдире итеп билгеләнә. </p> <p> «Үз һөнәремне яратам! Медицинага ярдәм итәргә, дәваларга һәм өмет бирергә, һөнәри белемнәрен һәм кешелек сыйфатларын кулланырга теләүчеләр килә. Бу даими хезмәт һәм һөнәрдә камилләшү, ләкин без эшнең нәтиҗәләрен күрәбез, пациент терелә икән, бу төп җиңү! Кардиологиядә генә түгел, гомумән, һөнәрдә дә авыруларның сәбәпләрен эзлиләр. Без һәрвакыт «ни өчен?», «бу ничек булды?» һәм «нишләргә кирәк?» дигән сораулар куябыз. Авыруга йогынты ясау өчен сәбәпләр һәм мөмкинлек табарга тырышабыз. Мин моны үз һөнәремдә инде 26 ел дәвамында эшлим», - дип нәтиҗә ясады кардиолог. </p>